Een woord vol granaten
Het jeugdprogramma dat dit jaar op Het Andere Boek wordt
aangeboden ziet er interessant uit. Dat is wel even anders geweest, de voorbije
jaren, met een paar commerciële kanonnen in de focus, die maar weinig
met dat 'andere' boek te maken hadden. Niet nu, dus, met namen als Peter van
Gestel, Anne Provoost (toch stiekem bij het volwassengedeelte gezet, want
een van die grensauteur), Sylvia Vanden Heede, Gerda de Preter, Frank Adam
en nog een paar andere. Wel zijn er, merkwaardig genoeg, maar drie uitgeverijen
vertegenwoordigd: Querido, Lannoo en Houtekiet-Fontein.
De boeken die worden voorgesteld zullen, op enkele na, op
de valreep verschijnen of zijn op dit ogenblik nog niet echt beschikbaar.
Winterijs van de Nederlandse auteur Peter van Gestel is net verschenen
en het ziet er alvast veelbelovend uit. Het werd een omvangrijke jeugdroman
die de naweeën van de Tweede Wereldoorlog in Nederland laat vertellen
door een tienjarig jongen. Van Gestel schrijft zowel voor jonge kinderen als
voor aankomende volwassenen. Zijn prachtige Mariken
(1997) - inmiddels ook al verfilmd - werd uitvoerig bekroond, onder meer met
de Gouden Uil en de jonge Gouden Uil 1998. Een gesprek om zondag naar uit
te kijken, want Van Gestel is een geestig en aangenaam causeur. Het boek laten
we later in deze rubriek uitvoeriger aan bod komen.
De Vlaamse Sylvia Vanden Heede maakte met haar komische,
herkenbare duo Vos en Haas heuse 'literatuur' van eenlettergrepige woorden
voor beginnende geletterden. Inmiddels verschenen er met succes al drie verhalen
en Het kookboek van Vos en Haas dient zich aan, alweer met copieuze
en geestige illustraties van Thé Tjong-Khing, zo blijkt. Afwachten
wat dat wordt. Te veel sequels laten je wel eens de kwaliteiten van het eerste
in de reeks vergeten.
Vanden Heede schreef nog een vervolg: in Takkeling
neemt ze de draad en de personages van de adolescentenroman Sporen
weer op, waarin ze een relaas over de groeipijnen van een jong meisje parallel
laat lopen met een overlevingsverhaal over een jonge vos. Op wat overdreven
nadrukkelijkheid en voorspelbaarheid na, is Sporen een verdienstelijke
roman. Alweer benieuwd.
Waarom ik altijd nee zeg, een bundel kleuterversjes
van Frank Adam, is al een tijd geleden verschenen. Hij laat eigentijdse en
geëmancipeerde kinderen aan het woord in soms geestige en verrassende,
soms ook vergezochte en ongeloofwaardige observaties van een kleine Umwelt.
De stijl is al even wisselend.
Ook
Een koffertje voor opa is al een paar maanden beschikbaar. Gerda de
Preter debuteerde twee jaar geleden bij Querido met
De Schommel, een eenvoudig geschreven maar alleszins geladen verhaal
voor jonge kinderen over kindermishandeling. Het boekje viel meteen op door
een verfrissende en tegelijk zeer overwogen taal en stijl. In haar nieuwe
boek voor kinderen vanaf een jaar of acht is kleine Arne de held, een geestig
en ondernemend ventje. Door de geboorte van een nieuwe baby raakt hij wat
in de verdrukking en vindt hij soelaas bij zijn geadoreerde grootvader. De
relatie tussen kleinkind en grootouder is uiteraard een populair thema in
kinderboeken. Ouders worden doorgaans als gestrest en met eigen besognes doende
afgeschilderd. Grootouders bieden uitkomst. Ook Polleke, Guus Kuyers nieuwe
protagoniste ontvlucht de gekte van haar omgeving op geregelde tijden om bij
haar rurale en rustige opa en oma wat evenwicht te vinden. De voorbeelden
zijn legio en in deze tijd uit het leven gegrepen. Arnes grootvader woont
in bij het jonge gezin en is altijd klaar voor grootse heldenverhalen over
zijn oorlogstijd, voor beeldjes die hij zorgvuldig uit hout snijdt, voor wandelingen
naar het park, voor troost na bange dromen en voor wilde reisplannen naar
warme bestemmingen. Samen vormen ze een aandoenlijk en samenzweerderig duo.
Tijdens zo'n wandeling ontmoeten ze Elfriede - een oude vlam van opa? Het
wordt niet met zoveel woorden gezegd - en haar kleindochter Fleur. Die houdt
er rare spelletjes op na: in jampotjes bewaart ze een bijzondere verzameling,
onzichtbaar voor buitenstaanders. " 'Weet je wat ik daarin verzamel?'
De potjes kijken Arne leeg aan... 'Mezelf.' ... Fleur kijkt hem lang aan.
'Als ik iets heel bijzonders beleef, gaat dat in een potje,' zegt ze dan."
De schreeuwruzies, het gegooi met borden en kopjes van haar ouders, de verdwijning
van kater Max, het zit allemaal bewaard in Fleurs geheime collectie. Fleur
en Arne komen in dezelfde klas terecht en worden onafscheidelijk. Allebei
hebben ze een grenzeloze verbeelding.
Gerda de Preter laat haar personages erg associatief redeneren
en fantaseren. Wanneer Arnes vader weer eens afgepeigerd thuiskomt van de
school waar hij werkt en vervolgens uitvoerig zijn beklag doet over die varkens
van kinderen, slaat Arnes fantasie helemaal op hol en ziet hij in het vlees
dat op tafel komt de onsmakelijke gevolgen van zijn vaders autoriteit. Als
zijn opa terminaal ziek blijkt, ontdekt hij in het druipende varkenshart dat
zijn vader voor de biologieles meebracht een mogelijke vervanging voor het
defecte ruisende hart van zijn grootvader. Die associaties en woordspelingen
zijn vaak gebaseerd op letterlijke en dus verkeerde kinderlijke interpretaties
van uitspraken en gesprekken van de volwassenen. Ze zijn soms wel grappig,
maar gaan door het al te overvloedige gebruik en door de soms weinig geloofwaardige
gedachtesprongen zwoegerig en irritant gezocht klinken. Van het goede te veel!
In haar zorg voor een geestig en stilistisch afgewerkt product combineert
Gerda de Preter soms - allicht onbewust - stijl- en compositorische elementen
van Guus Kuyer, Joke van Leeuwen en soms ook wat van Moeyaert. De invloeden
zijn, vrees ik, onmiskenbaar. Toch zit er heel wat poëzie en ontroering
in dit verhaal over het verlies van een opa. De scène waarin Arne niet-begrijpend
en verontwaardigd opa's koffer pakt voor de lang aangekondigde reis naar de
zon is overtuigend en pakkend uitgewerkt. Ook het visioen met een theedrinkende
rimpelige oma naast "de grote baas in zijn witte T-shirt op een wattig
wolkje" klinkt authentiek. En dergelijke treffende fragmenten zijn er
nog wel te vinden in dit boekje.
