Van wollig naar grillig

Prentenboeken vol nieuwe technieken en grafische experimenten

In de prentenboeken die de laatste jaren in overvloed verschijnen hebben realistische voorstellingen van schattige kindertjes en wollige beestjes meestal plaats geruimd voor grillige grafische experimenten. er moet vaak met grote aandacht gekeken worden om te snappen wat er staat.
   In Klein groen koffertje bijvoorbeeld, een verhaal van dichter-graficus ted van Lieshout met bevreemdende illustraties van Daan Remmerts de Vries, een duo dat eerder al Mijn tuin, mijn tuin coproduceerde. Voorzien van een stel ogen en een mond is een groen reiskoffertje "met een drang van binnen" de protagonist. Het staat bij de bushalte te hopen op de lang gedroomde reis "naar een ver land in de zon", want daar dienen koffertjes nu eenmaal voor. Na een chaotische odyssee en veel grijpgrage handen belandt het in de woestijn, waar het door een bereidwillige dromedaris ("een kameel met een gebrek") weer bij een bushalte wordt afgeleverd. Een klein meisje met rode laarsjes dat door het hele boek heen haast ongemerkt liep te zoeken, sluit het glunderende koffertje op het eind gelukzalig in haar armen. Droom en werkelijkheid lopen hier door elkaar, wat het boek er niet eenvoudiger op maakt. De achtergronden van de prenten bestaan vooral uit fantasievol geassembleerde collages op geschilderde vlakken en roepen suggestief op waar het koffertje zich ophoudt. Alleen de bizarre personages op de voorgrond (ook meestal geknipt en geplakt) zijn min of meer herkenbaar. Kunst voor kinderen dus, waar heel wat interpretatiewerk bij nodig is. De ritmische en berijmde tekst van Van Lieshout is geestig en sluit, met een aantal dubbele bodems, goed aan bij de raadselachtige prenten.
   Sobere en minimale achtergronden en nauwelijks tekst dan weer in Een bijzondere dag van Yvonne Jagtenberg. Over Arno's eerste schooldag gaat het hier. De bange onwennigheid voor al dat nieuwe spreekt uit de aandoenlijke kraaloogjes van het kereltje en uit heel zijn lichaamshouding. Grappig is de prent waarop zes blagen van kinderen de nieuwkomer staan aan te gapen. Kettingen rijgen en gymlessen zijn niet aan Arno besteed. Wolf spelen lukt beter en zorgt voor een omkering van de rollen. Korte en zakelijke zinnen vertellen het verhaal. Yvonne Jagtenberg combineert een (allicht?) bewust rommelige collagetechniek met wasco en balpen. Een aardig maar wel dunnetjes uitgewerkt boekje.
   Consistenter is dan Op slot, een verrassend debuut van Marian de Smet, met mooie illustraties van Marja Meijer. Een herkenbaar incident uit het kinderleven van alledag wordt hier grappig en zonder franjes verteld en getekend. Anna gaat met haar moeder naar de bibliotheek en raakt er opgesloten in het toilet. Een passerend jongetje probeert haar te verlossen, maar zit uiteindelijk samen met Anna gevangen. Ze gaan dan maar doodleuk op de toiletpot de net gekozen boeken zitten lezen tot Anna's moeder hen bevrijdt. De onverwachte pointe op het eind is goed bedacht. Het hele voorval wordt nuchter en zonder de te verwachten paniek afgewikkeld. Marian de Smet schrijft vlot en sober, met geloofwaardig klinkende dialogen. De prenten zijn hier heel toegankelijk en met zin voor humoristische details getekend en geverfd.
   Zwaardere kost in tekst en beeld is het allegorische verhaal De oorlog van de Franse Anaïs Vaugelade. Op grote platen laat ze twee onverzoenlijke volkeren, het Rode Land en het Blauwe Land, hun zinloze oorlogen uitvechten. "De oorlog duurde al zo lang, dat niemand eigenlijk meer wist hoe hij begonnen was." Zo gaat dat ook meestal in het echt. Joris, de zoon van de blauwe koning Leo de Twaalfde, heeft weinig belangstelling voor het hele gedoe en al helemaal geen strijdlustige ambities. Wanneer de zoon van de rode tegenpartij hem uitdaagt voor een duel dat de oorlog moet beslechten, vertrekt hij met tegenzin en "te schaap", want "hij hield niet van paardrijden". Na een eerloze want te gemakkelijk overwinning verbant zijn vader hem uit het koninkrijk. Hij verzint dan maar een slim plan, waarbij een onbestaand geel leger het wil opnemen tegen rood en blauw. Die virtuele derde partij zorgt voor eensgezindheid tussen de vijandelijke legers en uiteindelijk ook voor de nogal voorspelbare vrede. Het verhaalgegeven is niet bijzonder origineel uitgewerkt: kleuren worden nogal eens dankbaar ingeschakeld als het over misverstanden gaat. De illustraties zijn wel indrukwekkend. De grote coverprent bijvoorbeeld: een intrigerende dromerige jongen in wapenuitrusting zit je op een kale tak met grote melancholishce ogen aan te kijken. De kilte is voelbaar op de prenten met de twee troonzalen: koude, kale achtergronden en lege geplaveide ruimten. Naarmate er vrede in het zicht is, neemt bedrijvige gezelligheid toe op de illustraties. De vertelstijl is rechttoe rechtaan en sober.
   Een 'experiment' dat me deed terugdenken aan de animatie-poppenfilmjes uit het voormalige Oostblok van de jaren zestig is Nacht op de heksenheuvel van Yke Schotanus met illustraties van Yvonne van de Ven. Het verhaal hangt warrig aan elkaar en stelt weinig voor: zes zandheksjes vieren hun heksennacht en gaan op een zandberg op zoek naar spullen met toverkracht. De prenten bestaan uit merkwaardige composities van foto's, tekeningen, collages en primitief knutselwerk. Zo zijn de heksjes gefabriceerd met pareltjes voor de ogen, wat wollig spul voor de kapsels, plastic en pijpenragers; het heeft allemaal veel weg van ergotherapeutisch geknutsel en het is lelijk! Uit de hoop zand waarop ze zijn neergezet voor de foto's delven ze dan ook nog een metalen vork, een fluo roze haarspeld en een plastic klerenhanger op. Het geheel maakt een ouderwetse en wansmakelijke indruk. Dan veel liever die Tsjechische filmpjes van veertig jaar geleden.
   Ook veel gecombineerde technieken in Ik ga nog niet naar bed van de Engelse Lauren Child. Knip- en plakwerk en foto's staan tussen karikaturale tekeningen en letters in alle vormen en maten. Karel doet hier zijn beklag over zusje Lola dat de onmogelijkste smoezen verzint om bedtijd uit te stellen: tijgers willen frambozenmelk, een leeuw is van plan haar tandenborstel op te eten en het bad zit vol walvissen. Een niet onaardig, soms grappig en absurd verhaal, dat wel, maar de vormgeving lijkt me al te druk en van het gezochte te veel.

Annemie Leysen