Meer spanning, alstublieft, maar niet te veel angst
Thrillers
voor kinderen; ze bestaan, maar niet vaak in onversneden vorm. Kinderen zijn
een dubbelzinnig lezerspubliek voor dit soort genre: ze houden van spanning,
maar te angstaanjagend mag het toch ook niet zijn, want daar schrikken ze
van. Om die reden krijgen thrillers vaak ook nog een behoorlijke portie sciencefiction,
griezel of humor. Griezelverhalen kun je horror voor kinderen noemen, met
de bekende ingrediënten: zombies, grafzerken, volle maan, vleermuizen,
spoken en heksen. Ook 'fantasy' verzacht het angstgehalte van een echte thriller.
Elzenga, de Nederlandse uitgeverij die onder anderen 'griezelkunstenaar'
Paul van Loon onderdak biedt, is specialist in het genre. Ware onvervalste
thrillers voor kinderen vind je in de reeks 'Gevaar!', met namen als René
Appel en Thomas Ross, gereputeerde auteurs van thrillers voor volwassenen.
Heel vaak zijn overblijfselen uit de Oudheid de aanleiding voor zo'n spannend
verhaal (een hunebed dat vandaag de dag nog gebruikt wordt, bijvoorbeeld).
Ofwel gaat het al helemaal de SF-toer op, met een verhaal waarin de computer
de hoofdrol speelt. Virtuele werkelijkheid wordt echt, of nét echt,
de lezer wordt binnengeleid in een schemerzone die extra spannend kan worden.
Zo ook in twee merkwaardige, recent verschenen boekjes van Elzenga, geschreven
door X, een dertienjarige jongen die na een atoomontploffing in Siberië
ronddoolt en via z'n kleine portable pc in het geheim contact heeft met Richard,
een kinderboekenuitgever in ziekteverlof. Niet onaardige, vlot geschreven
boekjes van korte adem, die wellicht heel wat leesluie kinderen over de streep
kunnen trekken. Maar bij alle uitgaven van Elzenga stel ik me steeds opnieuw
de vraag of het niet wat mooier kan. Tomas Ross, René Appel en Jack
Didden zijn verdienstelijke auteurs, allemaal Gouden Strop-winnaars (de prijs
voor de beste Nederlandse misdaadroman voor volwassenen), en toch slaagt de
uitgeverij erin hun kinderboeken een groot pulpgehalte aan te smeren, alleen
al door de onaantrekkelijke omslag.
De echt grote meesters in de misdaadromans
en thrillers voor kinderen zijn Britten. Roald Dahl durfde nu en dan het genre
aan, en Anthony Horowitz wisselt detectives af met zeer verdienstelijke misdaadverhalen,
zoals onlangs nog Bolbliksem, een 'verhaal in James Bond-stijl', en
Bangelijk, een verzameling korte, mysterieuze verhalen. Bijna allemaal
schrijven zij ook voor volwassenen. Dahl schreef ooit You only live twice
en nog wat andere scenario's voor James Bond-films, Horowitz bewerkte Agatha
Christies boeken voor tv.
Een
ander Brits fenomeen is Melvin Burgess, die een tijdje geleden in opspraak
kwam met z'n boeken voor jongeren. Voor zijn tweede boek, Bloedtij,
moest de auteur verantwoording afleggen. Want het toont de duisterste kant
van de mens: verkrachting, moord, bloeddorstige wraaknemingen, drugs en incest.
Herhaaldelijk wordt hem in de pers gevraagd waarom hij denkt dat tieners zo
graag over de donkere kant van het bestaan zouden lezen. Boeken voor jonge
mensen moeten opwindend zijn, stelt hij, zo opwindend mogelijk, onverschillig
over welk onderwerp ze gaan. Verder heeft hij er het volster vertrouwen in
dat jongeren perfect de grens tussen fictie en het echte leven onderscheiden.
Burgess is erg blij met de zogenaamde volwassenwording van het kinderboek.
In principe kunnen alle onderwerpen aan bod komen, dus ook seks, drugs en
geweld, zolang je er ernstig mee omspringt.
Bloedtij speelt zich af in het toekomstige Londen.
Machtswellustelingen zaaien er onheil, afschuwelijke proefbuismonsters lopen
er rond, mensonterende oorlogen barsten uit en armoede en wantrouwen zijn
algemeen.
Thrillers
voor jongeren en kinderen spelen zich liefst af in een agstaanjagende wereld.
De angst zit niet alleen in het hoofd, de omgeving helpt een handje. Sciencefiction
of andere buitenwerkelijke werelden zijn heel vaak de setting. Zo ook bij
de trilogie die William Nicholson aan het schrijven is over de denkbeeldige
stad Aramanth. Nicholson is debutant in het genre; voorheen schreef hij scripts
voor grote films als Nell en Gladiator. Op Amazon.com wordt
hij aangekondigd als mogelijke concurrent van J.K.Rowling, de schrijfster
van Harry Potter, maar het eerste deel, De windzinger van Aramanth,
is alvast geen hoogvlieger. Alles speelt zich af in een soort van Brave
New World met nogal wat Big Brothers. Potsierlijke Examinators
in rode toga's zorgen voor de onberispelijke opvoeding en discipline van kinderen
en jongeren. Het wemelt van de ordehandhavers, grenzen en verboden handelingen,
en in die gekortwiekte vrijheid woont een rebelse familie die het erg moeilijk
krijgt. Dit is je reinste SF van het mindere soort: het boek lijdt aan overdaad
en tekort aan subtiliteit.
Wanneer het thrillerelement onverhoeds
binnensluipt, is het nog het best te verteren. Bijvoorbeeld in de adolescentenromans
van de Amerikaanse Carolyn Coman. Hoewel niet bedoeld als thrillers, zijn
Wat Jimmy die nacht zag en Oorlogje
spelen bloedstollende verhalen, met een erg geloofwaardige en voelbare
lijfelijkheid en beangstigende spanning. Goede thriller lees je niet meteen
af aan de achterflap. Echt spannend is het pas als je onverwachts verrast
wordt.
