Met opa in de mist

In De man uit het niets, de nieuwste jeugdroman van de Britse auteur Michael Morpurgo, zijn een bejaarde man en zijn kleindochter de protagonisten. En jawel, die opa is wat sukkelig en hij is zijn geheugen kwijt. En jazeker, Cessie van twaalf wordt zijn trouwe bondgenote, door dik en dun, Wat had u gedacht?
   De man uit het niets is echter niet het zoveelste belerende of tranerige verhaal geworden over een pakkende ontmoeting tussen twee generaties. Morpurgo schreef een spannende, geestige en ontroerende roman over onvoorwaardelijke trouw en over een vergeten verleden. De setting is een aardig Brits middle-class gezin in een stadje bij de zee. Cessie is twaalf, moet veel oefenen op haar viool en wordt op school gepest door twee venijnige nesten. Haar moeder is lerares en gebruikt het typische, frikkerige idioom: "Dacht je dat ik van gisteren was, Cessie Stevens? Dacht je dat ik niet wist waar het om gaat? Je bent aan het treu-ze-len." Vader Arthur Stevens is een gevierde radioman met een wat onduidelijk verleden. Op een regenachtige zomeravond valt een natte, langharige, slonzige oude man het huis binnen. Hij stelt zich voor als Poppo Stevens, de vader van Arthur en dus ook Cessies grootvader. Cessie en haar moeder zijn algauw ingenomen met die vreemde schim uit het verleden. Arthur is minder opgetogen.
   De plotselinge emoties bezorgen Poppo een beroerte. Daardoor verdwijnt bij hem elke herinnering. Na een kort verblijf in het ziekenhuis komt Poppo bij zijn nieuwe familie opknappen. Cessie maakt lange wandelingen met haar pas verworven opa, oefent ijverig diens geliefde Beatle-songs op de viool, luistert naar de gedichten die hij eindeloos reciteert en blijft het voor hem opnemen tegen haar vader. Die neemt het Poppo kwalijk dat hij hem als kleine jongen in de steek liet. Poppo verzeilt in een depressie, verdwijnt plots, loop op zijn sokken door de regen, steekt het schuurtje in brand.
   In een opflakkering knutselt hij een prachtige miniatuurboot in elkaar voor Cessie, met een raadselachtige naam erop geschilderd: Lucie Alice. Na weer een nieuwe depressieve aanval wordt Poppo naar een verpleegtehuis gebracht, tot Cessies grote ontsteltenis. Ze stelt nu koppig alles in het werk om het mistige verleden van haar grootvader te ontrafelen. Ze ontdekt de echte Lucie Alice in de haven. Op het schip vindt ze krantenknipsels over een reddingsboot die in 1940 honderden Britse militairen ontzette van het strand in Duinkerke, én een foto van een mooie jonge vrouw met het opschrift: 'Lucie Alice. Dunkerque 1940. Pour toujours.'
   Stilaan begint het Poppo te dagen. De foto was het essentiële stuk van een ingewikkelde, vergeelde puzzel. Poppo ontsnapt samen met twaalf andere bejaarden uit het tehuis en maakt met Cessie en het stelletje 'oude rotten' de overtocht naar Duinkerke om na meer dan vijftig jaar zijn enige grote verloren liefde, Lucie Alice, te gaan zoeken voor het allemaal te laat is. Die heroïsche zeereis is veruit de mooiste passage uit het boek. Ze ademt de nostalgische sfeer van Home Sweet Home, de prachtige film over een anarchistische bende oudjes die zich niet langer op de kop willen laten zitten. Elk lid van de bemanning voelt zich weer even leven en haalt het beste naar boven. De scène waarin het blauw-gele schip met de schimmige opvarenden urenlang door een dichte mist vaart, heeft iets surrealistisch.
   Michael Morpurgo is een getalenteerd verhalenverteller. Dat bleek eerder al in Oorlogspaard, De strijd van Jenkin's oor en andere in het Nederlands vertaalde romans. Hij kan met milde humor en gevoel situaties en personages neerzetten. In De man uit het niets worden verschillende verhaallijnen perfect georkestreerd. Elke hint is functioneel en dat maakt het verhaal echt boeiend. Een mooi boek over vaders en zonen, over grootouders en kleinkinderen, over verleden en toekomst.

Annemie Leysen

Michael Morpurgo, (illustraties René Pullens), De man uit het niets, Ploegsma, Amsterdam, 192p., 598 frank.