Shaun Tan
Verhalen uit een verre voorstad
In vijftien korte verhalen roept Shaun Tan een magisch-realistisch universum op, waarin het doodgewone hoogst bijzonder wordt. Inspiratie voor het boek haalde hij uit de omgeving waar hij opgroeide: een saaie voorstad van Perth, zoals je die ook in de Australische televisieserie Neighbours kon meemaken: eindeloze rijen haast identieke villaatjes met dito voortuinen, opritten, auto"s en straten, met woonwijken die steeds verder oprukken in de bush. In Verhalen uit een verre voorstad laat Shaun Tan die banale, realistische setting en de bewoners ervan opschrikken door fictionele, fantastische elementen haast letterlijk uit de lucht te laten vallen. Het fascineert hem mateloos, zegt hij op zijn interessante website, hoe mensen reageren op rare situaties of gebeurtenissen. Ze weten vaak niet hoe ermee om te gaan. En dat wilde hij in woord en beeld duidelijk maken. Zo belandt een potvis uit het niets in het voortuintje van een kibbelend echtpaar. Hij opent een nieuwe wereld voor de zoon des huizes én voor het stel. Op een ongemaaid grasveld wijst een waterbuffel de kinderen met zijn linkerhoef zwijgend de weg, en verdwijnt dan weer zoals hij gekomen is: "steeds als we zijn spitse hoef volgden, waren we verrast, opgelucht en verrukt over wat we onderweg tegenkwamen". Meteen is de toon van het hele boek gezet. En dan is er het bizarre verhaal van student Eric, een sprieterig miniwezentje met een hoofd in de vorm van een esdoornblad, die een poos bij een gezin logeert en als blijk van dankbaarheid een exotische plantentuin in miniatuur achterlaat in de keukenkast. Een logische verklaring voor wat er gebeurt, hoef je niet te verwachten in de vertelsels van Shaun Tan. Ze lopen rustig kabbelend af, vaak zonder pointe, en ze lijken steeds in de schimmigheid van de verbeelding op te lossen. Aan de lezer de luxe om met de eigen fantasie de raadselachtige gaten in te vullen.
Op de schutbladen verzamelde Shaun Tan een rommelig allegaartje van tekeningen uit zijn schetsboek. Je ziet er de vreemdste wezens, rare objecten en curieuze landschappen kriskras door elkaar. Een fascinerende collectie! Die schetsen lagen duidelijk ten grondslag van de verhalen die hij er omheen verzon.
De duiker, bijvoorbeeld, in vooroorlogs duikerspak vol zeepokken, duikt op in "Kapot speelgoed". Alweer een bevreemdend verhaal, over een rare "snuiter" die plots in het straatbeeld verschijnt en meteen goeie maatjes wordt met de "heks" van de wijk. "We wachtten een hele tijd, maar verder gebeurde er niks."
Tan vergelijkt zijn boek graag met een schilderijententoonstelling, waar wel een coherent concept achter schuilt, maar die toch veel meer is dan de som van de delen. Voor elk verhaal bedacht hij een eigen, geschikte stijl en techniek, aangepast aan de sfeer en het vertelgegeven. Grote kleurige acryl- of olieverfschilderijen, kriebelige etsen of zwart-wit pentekeningen, Japanse houtgravures, grappige collages en stripfragmenten wisselen elkaar af. In "Geen enkel land", een mysterieus verhaal over een plots ontdekte binnenhof in een miezerig huis, krijg je dan weer Italiaans fresco"s en landschappen te zien.
Voor het verhaal "Stokwezens", over kleine magere takmannetjes met hooiige koppen, die om onverklaarbare redenen in de voorstad ronddwalen, schilderde Tan desolate stadsbeelden, helemaal in de wat unheimliche sfeer van Edward Hopper. Daar sluit een tekst als deze naadloos bij aan: "Zijn ze hier met een reden? Dat valt niet te zeggen, maar als je lang genoeg stilstaat en naar ze blijft staren, kun je je voorstellen dat zij misschien ook zoeken naar antwoorden; naar een betekenis." Een moderne Hieronymus Bosch of scènes die aan Dalí doen denken dan weer op de apocalyptische tekeningen bij "Opa"s verhaal": een hoog op een rots wiebelende gestrande boot, rennende televisietoestellen met angstaanjagende tanden, een draak geworden boom...
Ongewoon fascinerend
Shaun Tan laat zijn verhalen vertellen door een "ik" of een "wij". Die houden er een haast "casual" stijl op na, alsof ze terloops een en ander te binnen schiet wat ze de lezer niet willen onthouden. Dat klinkt vaak poëtisch, ontroerend, een enkele keer grimmig of cynisch, en dan weer grappig en absurd. De combinatie van tekst en beeld zorgt in Verhalen uit een verre voorstad voor een ongewoon fascinerend geheel, zoals je het zelden ervaart. Met zijn absurde, bevreemdende verhalen nodigt Shaun Tan lezers van alle leeftijden uit om zijn bizarre wereld binnen te gaan en om er onweerstaanbaar door te worden betoverd.
Ole Könnecke
Anton en het kerstcadeau
Met dit ontwapenende prentenboek is de Zweedse illustrator Ole Könnecke aan zijn vierde Antonboek toe. Een ervan, Anton kan toveren, werd onlangs in Nederland uitgeroepen tot Prentenboek van het Jaar 2009. Het concept is eenvoudig: bladzijden lang volg je een solitair klein kereltje met een oranje hoed op zijn bol, in een of ander naïef avontuur. De meestal witte achtergrond laat enkel het hoogstnodige vermoeden. Het geheim zit in het ingenieuze spel tussen woord en beeld, dat Könnecke slim regisseert. Wie goed kijkt, ziet meer. Telkens vullen de illustraties subtiel aan wat niet met woorden wordt gezegd. Dat is ook hier weer het geval. Anton maakt een wandeling in de sneeuw, en merkt hoe een pakje van een in de winterlucht verdwijnende slee is gevallen. Dat moet uiteraard aan de rechtmatige eigenaar worden bezorgd. De pointe is als steeds verrassend geestig. Een perfecte combinatie van suggestieve, welsprekende tekeningen met een in no-nonsensestijl verteld verhaal maken dit tot een hartveroverend winters prentenboek.
Paul de Moor
Martijn van der Linden (ill.)
De wei van koe
Na een aantal opmerkelijke jeugdboeken en een paar prentenboeken waagde Paul de Moor zich aan een boek voor beginnende lezers. Een zinnig verhaal vertellen met alleen maar éénlettergrepige woorden is niet evident. En er een eigen stijl en stem aan meegeven, is al helemaal geen sinecure. De wei van koe bewijst dat het kan. In ruim 150 bladzijden beschrijft De Moor het wel en wee van een door haar boer, wegens te oud, afgedankte koe. Een vaak beproefd gegeven, op het eerste gezicht. De Moor maakte er een bijzonder suggestief geschreven meesterstukje van, helemaal in de tedere en etherische stijl van zijn roman En iedereen ging op zijn mieren zitten, maar dan op kindermaat. Hij liet zich niet verleiden tot het onnozele kleuterige gezeur waar boekjes voor de "doelgroep" weleens aan ten onder gaan. Koe en zijn trouwe kompanen, rat, mus en pad zijn hier van vlees en bloed, met elk een eigen grappige identiteit. Er wordt uitvoerig gekletst, getobd en gefilosofeerd op de groene wei. Over wat "in de lucht hangt" bijvoorbeeld. En tussendoor krijg je er prachtige poëtische sfeerstukjes én mijmerige zwart-witillustraties bovenop. Een feest van een boek, ook voor "gevorderden".
Carli Biessels
Martijn van der Linden (ill.)
Juwelen van stras
Een prachtig uitgegeven en geschreven boekje is dit, waarin een klein meisje haar eigen argeloze kijk heeft op een episode uit haar jonge leven. Dat de Tweede Wereldoorlog volop woedt, dat Elske met haar nieuwe naam in "het grote huis" zit ondergedoken en dat haar hele gezin is verdwenen wordt subtiel tussen de regels duidelijk. De onuitgesproken angst bezweert ze door het verhaal van "De gebroken rietstengel" dat mede-onderduiker Leendert voor haar verzon, af te maken na diens "vertrek". Ook in de tuinen in een boek over "Perzische miniaturen" duikt ze geregeld onder. Van de mysterieuze Oom Jo-tje, die haar mee uitneemt naar het Silveren Seepaerd, krijgt ze een vogel van stras met een "oog van blauw". Als ook die noodgedwongen verdwijnt, blijft het "pieuw"-geroep van hun gemeenschappelijke klaagvogel een hoopgevend geheim signaal. Carli Biessels schreef een zeldzaam delicaat en pakkend oorlogsverhaal over "dingen die je niet moet willen weten of denken".
Annemie Leysen
Querido , 104 p., € 17,95.
ISBN: 9789045110394
vanaf 10 jaar.
Davidsfonds/Infodok-Gottmer, 48 p., € 13,50
ISBN: 9789081424011
vanaf 4 jaar.
Lannoo , 160 p., € 13,95.
ISBN: 9789020984156
vanaf 7 jaar.
Martijn van der Linden (ill.)
Lannoo , 96 p., € 12,95.
ISBN: 9789020981896
vanaf 13 jaar.
