Miniatuurtjes

   Bart Moeyaert is een kwarteeuw schrijver, en zijn uitgeverij Querido viert dat gepast met twee heruitgaven: zijn debuut en doorbraak Duet met valse noten en Missen is moeilijk, een bundel met drie kortverhalen uit begin jaren negentig. Dat laatste boek kreeg als ondertitel: 'Drie verhalen over de tijd na het afscheid' mee. Moeyaert beschrijft telkens een situatie waarin het hoofdpersonage een verlies te verwerken krijgt: een oudere vrouw rouwt om haar te jong gestorven dochter in 'Voor altijd, altijd'; in 'Echt weg is niet zo ver' tracht het meisje Roos te begrijpen waarom haar aan drank verslaafde vader op een dag ineens is vertrokken; in het slotverhaal 'Die steeg van ons' wordt de prille vriendschap (verliefdheid?) tussen Marthe en Arjan bruusk afgebroken wanneer Arjan naar Wenen gaat om zich daar als jonge zanger te vervolmaken. Alle drie de verhalen zijn miniatuurtjes, krachtig in emotie en poëtisch van schriftuur. Moeyaert evoceert veeleer dan echt weer te geven. Er hangt altijd een zekere raadselachtigheid rond zijn personages (meestal kinderen), en in korte maar toch soepele, beeldrijke zinnen weet hij een beladen, dan weer (schijnbaar) lichtvoetige sfeer te creëren. Niet dat er echt veel gebeurt in Moeyaerts universum, het gaat hem vooral om innerlijke actie en om verwarrende gemoedsstemmingen. De potloodschetsen van Annemie Heymans doen nostalgisch aan, en ogen even delicaat als Moeyaerts welgekozen woorden. Een erg mooie, troostrijke (her)uitgave. (PJ)

Oerverhalen

   Twee rijkelijk geïllustreerde uitgaven die het fenomeen 'draken' onder de loep nemen. Vanuit esthetisch standpunt is Drakologie zonder twijfel de meest geslaagde: de sobere potloodtekeningen van alle mogelijke draken spreken tot de verbeelding en komen mooi tot hun recht dankzij de rustige lay-out. Ook de gekartonneerde, verzegelde envelopjes met daarin alle onderdelen om twaalf modeldraken te maken, zijn uitnodigend en goed voor uren knutselplezier. Maar inhoudelijk stelt dit boek weinig voor: het verliest zich in allerlei fysionomische details, en de pseudo-wetenschappelijke duiding van een wezen dat toch eigenlijk tot de wereld van de verbeelding behoort, is vaak ridicuul en dus ergerlijk.
Dan is de benadering van Draken en andere mythologische wezens meer to the point: draken worden er op één lijn geplaatst met reuzen, trollen, zeemonsters, hellehonden, weerwolven etcetera. Voor elk van die vaak bloeddorstige, angstaanjagende creaturen wordt er teruggegrepen naar oude mythes en sagen. Niet zelden putten de makers uit de Griekse en de Noorse mythologie, maar er wordt ook verwezen naar het Verre Oosten en Egypte. Het is intrigerend om te merken dat vergelijkbare vreemde wezens in verschillende culturen een rol hebben gespeeld, en dat we in onze oerverhalen vaak te maken hadden met allerlei demonen. Vormgeeflijk valt dit boek dan weer tegen: de illustraties ogen meestal te voorspelbaar 'naturalistisch', en geven het geheel een te hoog kitschgehalte. Al zullen sommige spectaculaire pop-ups of uitvouwbare tekeningen zeker hun effect niet missen, net als enkele interactieve elementen die in het boek verwerkt zitten. Voor de liefhebbers van het genre! (PJ)

Grote gevoelens

  Peter van Gestel is een meester in het portretteren van eenzaten. Dat deed hij al in zijn magistrale verhaal Mariken en in het overvloedig bekroonde Winterijs. In Kleine Felix speelt alweer zo'n onvoorspelbare jongen de hoofdrol. Net als in Winterijs is de setting het naoorlogse Amsterdam. De oorlog is hier niet aan de orde, maar de tijdgeest is weer helemaal voelbaar aanwezig. Op zijn typische, suggestieve en tegelijk glasheldere manier vertelt Van Gestel over wat er tijdens twee jaren in Felix' bestaan gebeurt. De wereld en de mensen worden door de snuggere blik van de kleine jongen geregistreerd. Zijn wat rare, artistiekerige ouders besluiten eerst uit hun onbewoonbaar verklaarde huis naar een splinternieuwe woning te verhuizen. Daar steekt meteen al het gevoel van ontheemding de kop op, dat het hele boek lang blijft doorzinderen. Nog erger wordt het wanneer Veertje, het slome maar geadoreerde nichtje en speelmaatje, met haar ouders naar Australië emigreert. Als zijn vader dan ook nog een contract krijgt als animator op een Holland-Amerikalijn en Felix tijdelijk in het kinderhuis 'Vreugdevol' wordt ondergebracht, is de ellende compleet. Alle ingrediënten voor een melig Oliver Twist-verhaal, maar dat is het niet. Van Gestel doet kleine Felix een pantser om, lijkt het wel, dat hem tegen al die treurigheid moet beschermen. Veel branie, een brutale bek en ogenschijnlijk naïeve argeloosheid moeten zijn gevoel van verlatenheid en zijn, met momenten, radeloze verdriet en onbegrip camoufleren. De vinnige dialogen en de vreemde fantasieën van de kleine held zitten vol understatements en wrange geestigheden, die veel laten vermoeden van wat niet wordt gezegd. Een pakkend en perfect gemaakt klein verhaal over grote gevoelens. (AL)

Tragedies

  In de prachtige bundeling Hou van mij. De mooiste verhalen over liefde (2005) verzamelde Ed Franck schitterend bewerkte of opnieuw vertelde klassieke verhalen over beroemde paren en hun tragische liefdes. Te veel verdriet voor één hart, een hertaling van vier tragedies van Shakespeare, verscheen in dezelfde reeks. Ed Franck wilde 'Hamlet', 'Othello', 'King Lear' en 'Macbeth' verteerbaar maken voor volwassen en aankomende lezers van vandaag, door de theaterteksten in proza na te vertellen. Een interessant initiatief maar een heikele onderneming. Franck heeft zijn sporen als 'hertaler' en 'bewerker' al uitvoerig verdiend. Ook deze verhaalstof zet hij, als rasverteller die hij is, moeiteloos naar zijn hand. En toch. Het lijkt me haast onmogelijk om de oorspronkelijke sfeer en stijl van een Shakespearetragedie in een vlotjes verteld verhaal te laten overleven. Voor kenners wordt zo'n drastische bewerking algauw een gruwelijke verminking. Een "Oeps!" uit de mond van Hamlet is echt wel van het goede te veel, dacht ik. En King Lear laten "ophoepelen" is al helemaal een stijlbreuk van formaat. Een prachtig vormgegeven en geïllustreerd boek is het alleszins. Voor elk stuk introduceert Carll Cneut de dramatis personae op grote, copieuze bladzijden. De illustrator koos voor elk personage een aangepaste invulling en techniek. Collages, foto's en acryltekeningen wisselen elkaar af. Zo blijft Hamlet een schimmig gezicht tegen een zwarte achtergrond, en verdwijnt Ophelia's bleke gezicht haast in een zwarte jurk die overgaat in een donker decor. King Lear zie je in profiel in een zwarte collage, en zijn geliefde dochter Cordelia straalt in haar witte jurk tragiek en fragiliteit uit. Cneut laat, meer dan de hertaler overigens, veel aan de verbeelding van de kijker over. (AL)

Odysee

  De Nederlandse jeugdauteur Edward van de Vendel is van alle literaire markten thuis. Met De gelukvinder leverde hij een bravourestukje. Van de Vendel ging scheep met Anoush Elman, een Afghaanse asielzoeker die met zijn familie de terreur van de taliban ontvlucht en in de kafkaiaanse maalstroom van het Nederlandse vreemdelingenbeleid belandt. De roman is slim geconcipieerd: Hamayun (alias Anoush) schrijft een toneelstuk over de odyssee van zijn familie. Zijn verhaal is erg filmisch, bezeten als hij is door cinema en scenario's. Elk onderdeel krijgt een toepasselijke titel mee. In 'Documentary' lees je over zijn kindertijd in Afghanistan, over de gezellige warmte in het gezin, over zijn vrienden, zijn fascinatie voor Bollywoodfilms en over de steeds dreigender maatregelen van de taliban. 'Roadmovie', waarin de helse vlucht naar de vrijheid meesterlijk wordt beschreven, is het meest aangrijpende deel. Een adembenemend relaas over nooit echt aankomen, bizarre ontmoetingen en vaak onbetrouwbare 'bottendragers' (mensensmokkelaars). 'Reality show' doet, zonder gemoraliseer, haarfijn uit de doeken hoe asielzoekers van het kastje naar de muur worden gestuurd. De gelukvinder is, ondanks alle beschreven ellende, geen kommer en kwel. Van de Vendel maakt ook heel wat ruimte vrij voor grappige en levensechte anekdotes. Dat maakt het boek precies zo indrukwekkend, schokkend en geloofwaardig. De gelukvinder lijkt me verplichte lectuur voor 'gelukhebbers' van hier, die geen idee hebben van wat het hopeloze 'onderweggevoel' mag betekenen. (AL)

Ontheemding

  Datzelfde 'onderweggevoel' werd door de Australische illustrator Shaun Tan overrompelend in beeld gebracht in de onwezenlijk mooie graphic novel De aankomst, onlangs nog bekroond met de Fauve d'Or in Angoulême. Shaun Tan had niet één woord nodig om de bevreemding en het totale gevoel van ontworteling voelbaar duidelijk te maken. Op de kleine, in sepia uitgevoerde stripfragmenten en de paginagrote illustraties volg je een man die zijn land verlaat om elders aan de kost te komen. Het wordt een fascinerende reis. Door het ingenieuze spel met in- en uitzoomen, de surrealistische details en achtergronden, de raadselachtige opschriften en de eigenaardige wezens overal, raak je samen met de ontheemde reiziger helemaal van slag en probeer je wegwijs te raken in een onherkenbare nieuwe wereld, waarin elk aanknopingspunt zoek lijkt te zijn. De tekeningen zitten barstensvol subtiele verwijzingen en symbolen, waardoor de hele migratiekwestie op een universeel niveau wordt gebracht. Wonderlijk mooi en aangrijpend. (AL)

Avontuur

  "Tim wou niet naar zee. Al zijn broers waren zeeman en al zijn zussen waren zeevrouw, maar Tim wou niet. 'Het golft zo', zei hij." Zo aanstekelijk begint deze heruitgave over het strandjuttertje Tim, die al op zijn twaalfde voor zichzelf moet zorgen omdat de ganse familie voor het ruime sop kiest. In vier afleveringen lezen we over zijn wedervaren en alle verrassingen die op hem op het strand liggen te wachten. Daar vindt hij een mooie stevige houten zeemanskist. En in die kist zit een 'verleden-tijd-kijker' waarmee hij lang vervlogen zeegevechten en vergane drakenschepen tot leven ziet komen, en waardoor hij nooit opgeloste raadsels kan oplossen en verborgen schatten terug weet te vinden. Vervelen doet Tim zich geen seconde. Op de koop toe krijgt hij onverwacht bezoek, waardoor hij allicht meer meemaakt dan al zijn broers en zussen samen op de wilde wijde zee. Je zou meteen strandjutter willen worden. Dat is te danken aan de eindeloze fantasie en het meesterlijke verteltalent van de in 2006 overleden schrijver Paul Biegel. Zowat alle clichés die je in verband kan brengen met de zee, passeren de revue (smokkelaars, zeemeerminnen, boegbeelden met tonnen goud erin...). Toch slaagt Biegel erin om te blijven boeien, door een verrassende plot, een perfect opgebouwde spanningsboog, pittoreske details en kleurrijke karakters. Deze verhalen staan voor heerlijk ouderwets avontuur, dat dankzij de taalrijkdom en het onmiskenbaar stilistische metier compleet tijdloos wordt. Met vrolijke tekeningen van Annemarie Van Haeringen. (PJ)

Copyright © De  Morgen   .::.  17 december 2008

Vorige pagina  .::.   Home

TH Boekenbos - Besprekingen/boekbesprekingen/recencies van kinderboeken, jeugdboeken, poëzie