Mooie personages door hun kwetsbaarheid, hun eigenzinnigheid, strijdvaardigheid ook. Hoe Kuijer erin slaagt om vaak in amper een honderdtal pagina's zo indringend de leefwereld op te roepen van kinderen die weliswaar nooit kinderachtig zijn, is absoluut meesterlijk. Hij doet dit al sinds 1975, met zijn debuut Met de poppen gooien, en hij lijkt als schrijver alleen maar te groeien.
Florian Knol, een waardige opvolger van het bekroonde Het boek van alle dingen, is er het zoveelste bewijs van. Het is het verhaal van een gevoelig en filosofisch aangelegd jongetje van tien met een vlammend rosse haardos en met 'politiek correcte' ouders die niets liever doen dan oeverloos discussiëren. Op een dag die beloofde heel gewoon te worden, strijkt er plots in zijn weelderige krullen een mus neer, die daar zomaar eventjes blijft zitten. Zijn ouders reageren hoogst geamuseerd, en zijn vriendinnetje Katja, een pak groter dan Florian en "met een onafzienbare rij tanden", vraagt op slag verkering met hem. Alsof dit allemaal niet gek genoeg is voor frêle Florian, komt hij tot de ontdekking dat Nico - want zo heet de mus - nog een ander nest heeft: in het al even rossige (maar geverfde!) haar van de oude en alleenstaande 'oma' Raaphorst. Zonder het zelf te willen raakt Florian bevriend met haar. Maar er lijkt iets mis te zijn met 'oma': ze noemt een sleutel een vork, en trekt ook weleens haar onderbroek over haar broek aan. Katja en Florian trekken zich haar lot almaar meer aan, moeten er zelfs voor spijbelen. Tot de situatie wat uit de hand loopt, en meer wordt dan Florian verdragen kan.
Een geestig, wat surreëel en toch geloofwaardig verhaal met nog enkele leuke nevenplots die we hier niet willen verklappen. Maar wat het boek vooral zo sterk maakt, is de bijzonder rijke gedachtewereld van Florian. Hij kan maar niet stoppen met denken, vindt de wereld een zeer bevreemdende plek, stelt zich continu de meest onmogelijke vragen: waar de woorden uit onze taal vandaan komen, bijvoorbeeld. Of waarom je bij een echo nooit de eerste letters van een woord weerkaatst hoort; of waarom hij echt nog niet aan verkering toe is met Katja, en zich tegelijk toch zo eenzaam kan voelen... Florian loopt verloren in zijn eigen leven. Hij heeft vaak het gevoel dat niemand hem echt begrijpt of erger nog, dat hij zichzelf niet begrijpt. "Het was beter om vijf jaar te zijn, of vijftien. Dat was beter dan tien, want dan wist je wel bijna alles, maar je wist niet wat je moest dóén. Het was net of je in de wachtkamer van de tandarts zat. Er lagen tijdschriften en spelletjes. Je kon lezen en je snapte die spelletjes best, maar je kon niet lezen en je begreep de spelletjes niet omdat je zenuwachtig op je beurt zat te wachten."
Verrassend ook hoe je jezelf als volwassen lezer merkwaardig goed kunt identificeren met dit sensitieve jongetje van tien. Misschien omdat Kuijer trouw blijft aan zichzelf als volwassen schrijver (wat betreft zijn eigen vragen omtrent de werkelijkheid) en tegelijk over de gave beschikt om als het ware moeiteloos te pendelen tussen de vaak gereglementeerde volwassenenwereld en de 'vrijere' kinderlijke verbeelding. Ondanks de lichtheid van toon weet dit boek je voortdurend intellectueel en emotioneel uit te dagen.
En dan is er nog de manier waarop Kuijer een hoogst eigen taaluniversum creëert. In korte, gebalde scènes gaat het verhaal zijn gang, terwijl de innerlijke conflicten van Florian als meanders door de actie lopen. Kuijer doet dit in een kraakheldere, bijna minimalistische stijl. En zijn beeldspraak is om je vingers bij af te likken, zoals "Het was niet het soort gesprek dat zijn ouders een goed gesprek zouden noemen. De zinnen waggelden als domme ganzen achter elkaar aan en raakten steeds verder van huis." Het zijn knipogen van een schrijver die merkelijk veel plezier heeft in zijn creatie, en vaak getuigen van een groot inlevingsvermogen.
Maar hoeveel wonderlijke associaties en taalvirtuositeit Kuijer ook serveert, hij geeft het geheel een spanningsboog die geen lettergreep te kort of te lang aanvoelt. Puur vakmanschap dus, maar vooral ook veel humor, gevoel en ziel typeren deze Florian Knol. Een boek waar je - om bij de meester te leen te gaan - "kippenvel op je hart" van krijgt.
Patrick Jordens
Querido, Amsterdam, 126 p., € 11,50.
vanaf 10 jaar.
