Voor
deze editie nam directrice Majo de Saedeleer het initiatief voor de Jeugdboekenweek
mee van Villa Kakelbont naar haar nieuwe organisatie Stichting Lezen. Het thema
van de veertiendaagse waarin het jeugdboek centraal staat, is dit jaar 'horen
en zien'. Een mooie gelegenheid om zintuigenprikkelende boeken in de kijker
te zetten.Kunstboeken, muziek, poëzie, prentenboeken en beeldrijke, informatieve boeken krijgen de meeste aandacht. Maar ook tienerromans over dingen die men liever niet ziet, pesten bijvoorbeeld, worden opgenomen in de nieuwe keuzelijst voor het onderwijs.
Stichting Lezen maakte zoals altijd voor de gelegenheid fragmentenbundels, lesbrieven en keuzelijsten voor het onderwijs. Een immens werk, erg mooi uitgegeven met kaften van de jonge illustrator Ellen Vrijsen, die dit jaar ook de originele affiche tekende. In het voorwoord bij de keuzelijsten benadrukt Majo de Saedeleer opnieuw het belang van kwaliteit in het boekenaanbod naar kinderen. Verrassend is dat ze zich verantwoordt voor de hachelijke onderneming die de samenstelling van een beperkte keuzelijst is: "Als we bij elke nieuwe Jeugdboekenweek weer een nieuwe keuzelijst aanbieden, is dat niet om kinderen te bevoogden. Maar omdat alleen het beste goed genoeg voor hen is. Dat is de enige manier om écht hun kant te kiezen. Al wordt dat verhaal wel eens anders verteld." Daarmee verwijst De Saedeleer naar de steeds terugkomende kritiek dat niet de populaire, graag gelezen boeken worden vermeld, maar de vernieuwende, meer verrassende uitgaven.
Voor het jaarlijkse Geschenkboek ging boek.be deze keer met uitgeverij Lannoo en auteur Sylvia Vanden Heede in zee. Een gelukkige keuze, zo blijkt. Het werd geen Vos en Haas, het geestige duo waarmee Vanden Heede samen met illustrator Thé Tjong Khing de voorbije jaren terecht erg populair is geworden bij beginnende geletterden. Ook geen bildungsroman voor adolescenten, zoals Takkeling en Sporen. Misschien ligt Donderkop wel het meest in de lijn van Wok van de wilden (1992), een prachtig natuurverhaal over eenden op de Brugse reien. Ook in Donderkop speelt de zorgvuldig opgebouwde sfeer de hoofdrol en hangt een onbestemde dreiging van oncontroleerbare natuurelementen constant in de lucht.
Vanden Heede legde twee tijdslagen: er is de bejaarde vertelster, die sporadisch aan het woord komt met beschouwingen over wat zich jaren geleden in een dorp in de Westhoek voordeed en met raadselachtige uitspraken over bliksem ("van de bliksem weet ik bijna alles") en donder. Dat is meteen de belangrijkste, weliswaar wat vergezochte, link met het thema 'horen en zien'. En dan is er de kleine ik-vertelster, die het tragische verhaal doet. "Donderkop is met de bohemers gekomen. Hij werd niet met het schip gebracht zoals wij, maar met paard en kar, over land", vertelt Zoë in haar nuchter observerende stijl. Ze gelooft aanvankelijk nog heilig in alle sterke verhalen die haar oudere broer Jules en diens vriend Willy haar vertellen. Over de schat van de Duitse baron, die nog altijd over de West-Vlaamse velden spookt bijvoorbeeld; over Donderkop (of liever, Donkerkop, dat had ze altijd verkeerd begrepen), een ruig, allenig en eigenzinnig kereltje; en over Vivie, de moeder van Donderkop, "met haar lange, zwarte kleren en haar zure gezicht had ze zo een toverheks uit de verhalen van mijn broer kunnen zijn". Ook over de Spaanse griep vertelt ze, die net na de Groote Oorlog huishield en haar vader Theodoor, "een droevige man met een snor", en haar drie broertjes, "die mijn moeder bewaarde in de la", fataal werd, en over het licht dat er kwam, na haar geboorte.
Sylvia Vanden Heede roept hier met veel zin voor understatement de sfeer van een naoorlogs dorp op, met duizenden soldatenlijken onder de grond, met onderaardse schachten en gangen en vooral met dromen en fantasieën over verborgen schatten en onopgeloste geheimen als remedie tegen de eindeloze verveling. Alles wordt bekeken, geïnterpreteerd en verteld vanuit het naïeve standpunt van jonge kinderen, die hun eigen verhalen verzinnen en zelf verklaringen zoeken voor wat de volwassenen niet willen of kunnen ophelderen. Mooi is ook hoe Zoë doorheen haar verhaal steeds meer haar eigen, vaak gefantaseerde visie op de feiten gaat geven en de wilde indianenverhalen van haar broer laat voor wat ze zijn: "Op dat ogenblik besloot ik immers dat ik mijn broer niet langer nodig had. Ik zou zelf wel verhalen verzinnen! (...) Alles kon bedacht worden, alles. En daarna verteld. Hoe minder het waar was, hoe beter!". Op het eind ziet ze in hoe die fantasieën kunnen escaleren en op den duur rampzalige gevolgen kunnen hebben, want "het gif zat in de verhalen die we zelf hadden bedacht".
Donderkop is een intrigerend, goed gecomponeerd en zorgvuldig geschreven boek dat door een slimme combinatie van spanning en literaire kwaliteit alle jonge lezers kan bekoren.
