Een wondere gevoelswereld

Een schitterend geïllustreerd kijkboek vol foto's en collages van oude prenten, een origineel antidepriboek voor tieners in de vorm van brieven, een moraliserend over een weggelopen jongetje en een erg breekbaar verhaal over ballingschap en heimwee.

Tienersores
Een onwaarschijnlijk idee ligt aan dit boek ten grondslag. Dimi is een tiener die slecht in z'n vel zit. Hij vermoedt dat hij depressief is en hij vraagt raad aan leeftijdgenoten ("Twintig jaar is het absolute maximum. Oudjes begrijpen niks van tienerdepressies"). Hij begint een kettingbrief met zes levensvragen. Over de mogelijkheid om een vriendin te hebben als je een beugel, een bril en pukkels hebt, de vraag naar het bestaan van God en de zin van het leven, een remedie tegen depressie, enzovoorts. Hij besluit zijn brief met: "En misschien, als er genoeg wijze antwoorden binnenkomen, maak ik er wel een antidepressieboek van." En dat is wat je leest: een éénrichtingsbrievenboek. alle brieven die Dimi krijgt, van bekenden en onbekenden zijn erin opgenomen. Tientallen standpunten, van evenveel verschillende tieners. Auteur Kathelijne de Brauwer heeft een vlotte pen en gevoel voor humor: de schouderklopjes, de grapjes, de onzinnige raadgevingen zitten juist. Dit is geen hoogdravend boek, integendeel: het is net de pretentieloosheid ervan die bevalt. Het @ntidepriboek leest bijzonder vlot weg, helemaal in de trend van de Angelsaksische tienerboeken, met typische tienertaal en -levensbeschouwing. Verbazingwekkend is dat er geen twee dezelfde brieven tussen zitten. Steeds slaat de brievenschrijver een andere toon aan, en geeft hij of zij andere raadgevingen. Je wordt al lezend nieuwsgierig naar de manier waarop de auteur dit boek heeft verwezenlijkt: wellicht aan de hand van nogal wat veldwerk. Dimi beantwoordt zijn post niet. Dat was ook niet de bedoeling, maar je krijgt, bij wijze van cadeautje, wel een bemoedigend nawoord.

Wegloopboek
Rindert Kromhout is een van 's Nederlands meest getalenteerde kinderboekenschrijvers. Hij kan vele genres en leeftijden aan, getuige daarvan de samenwerkingen met illustratoren Annemarie van Haeringen en Jan Jutte, en zijn reeks over Lolo het varken en zijn reizend theatergezelschap. Kromhout schrijft erg veel, en onlangs verscheen de herdruk van Ik kom nooit meer terug! Een boek dat van in het begin teleurstelde. Mischa is een jonge tiener die emotioneel verwaarloosd wordt door z'n ouders omdat ze alle energie in het kleine, ziekelijke broertje steken. De lezer kan begrip opbrengen voor de omstandigheden, maar de vele flashbacks die in Mischa's hoofd opsteken als hij wegloopt zijn zo weinig genuanceerd dat het helemaal niet meer geloofwaardig is. Het hele verhaal is veel te eenduidig: Mischa's moeder is kortzichtig en ongevoelig, zijn vader is een sukkel. Mischa zelf geeft z'n broertje wel eens een opdonder, en zo liggen de verhoudingen al snel helemaal scheef. Het blijft papier, je wordt niet meegezogen door het verhaal. De wegloopreis verloopt georchestreerd: om de zoveel pagina's komt Mischa iemand tegen die hem stof tot nadenken geeft over zijn situatie, en ten slotte komt hij weer thuis, enkele goede vrienden rijker. Ik kom nooit meer terug is te éénduidig, te voorspelbaar, te moraliserend. Een minder boek van een groot schrijver.

Ontworteld
Jamil Shakely is terug van weggeweest. Hij werd geboren is Koerdistan, maar moest in 1989 vluchten voor het Iraakse leger. Hij leerde in recordtempo Nederlands en begon met kinderboeken te schrijven in onze taal. Ze bleven niet onopgemerkt: Een vlinder aan het raam werd genomineerd voor de Gouden Uil. Zijn vorige drie boeken waren verhalen uit Koerdistan, soms doorspekt met mythische verhalen. Na vijf jaar stilte verscheen pas een nieuw boek, Dansen met de maan, ook dit keer weer met een sterke mythische, symbolische en poëtische inslag. Het evenwichtige leven van een oeroude eik in zijn vertrouwde bos, in de nabijheid van zijn moeder de waterbron, wordt plots gewelddadig afgebroken door mannen die hem omzagen. De boom krijgt een nieuw leven als prachtige troon van een tirannieke koning. De troon huilt, want hij kan niet wennen aan het harde kille leven in het paleis en hij mijmert over zijn leven. Hij komt tot de vaststelling dat hij niet meer als voorheen geeft en neemt, maar enkel 'draagt', en hij vraagt zich hardop af of dit nog een leven is. Er volgt een mooie, erg breekbare uiteenzetting over onvrijheid, ontworteld zijn, ballingschap, onderdrukking en heimwee. Bij een volksopstand wordt het paleis kort en klein geslagen en belandt de troon op straat. Waarna hij in twee verschillende huiskamers terechtkomt, en hoewel hij zijn moeder(land) mist, toch warmte kan voelen. Op het eind wordt het verhaal wat minder sterk, rafelt het uit tot het dunnetjes en minder overtuigend wordt, maar in het gehaal is Dansen met de maan opmerkelijk door de mooie taal en de originele mengeling van genres. Shakely opent een deur naar een andere cultuur, kent de kunst van het vertellen en laat ons tegelijk zien hoe hij het leven in Vlaanderen vandaag ervaart. Dansen met de maan werd knap en met veel humor door André Sollie geïllstreerd, net zoals de voorgaande roman van Jamil Shakely.

Mooi
Schitterend uitgegeven, je durft er bijna niet aan te komen. Een uitgave die gul is met grote witte leegtes, prenten en tekst de nodige ruimte geeft om tot de lezer door te dringen. Weinig woorden en veel tierlantijntjes, hoog esthetisch gehalte, maar weinig beklijvend. Roodlapje doet een beetje denken aan het vaak bejubelde De Wittewaswinkel van Frédéric Clément. Beide zijn kijkboeken met fragmenten uit oude gravures van keukengerei en andere afbeeldingen uit oude catalogi of reclameprenten. Titels pronken in krullerige vaandeltjes, tekst krijgt een beeldig randje en staat in een kunstzinnig, ouderwets aandoend lettertype. Het boek ruikt naar vroeger en maakt tegelijk gebruik van hedendaagse beeldmedia: verstilde videobeelden, ongepolijste foto's van mistroostige architectuur. Die combinatie van melancholie en grauwheid sluit aan bij het tijdloze thema van een meisje dat alleen is en opgaat in haar fantasie. Ze heet Roodlapje, omdat alles aan haar rood is. Aan de kudde stieren die haar denkbeeldig vergezelt vertelt ze sprookjes en angsten. De stieren beschermen en troosten. Roodlapje is een soms gefotografeerd, soms getekend meisje dat nu eens piepklein op veel wit verschijnt en je dan weer 'full page' met grote ogen aanstaart. Het verhaal is mager en vaag: de nadruk ligt geheel op de illustraties; afwisselend foto's en collages van oude prenten. Roodlapje leest dan ook als een fotoboek, dat soms verrassend, maar meestal alleen maar mooi is, zonder kloppend hart.
   Danzij de onberispelijke uitgave en de ongewone illustraties verlegt het de grenzen van het kinderboek en zeker van de kinderboekenillustraties. Maar jammer genoeg uitsluitend op het esthetische vlak.

Copyright ©  De  Morgen                     15 oktober 2003.