Het
probleem manifesteert zich in feite bij elke min of meer bekende auteur. Je
kent zijn smoel, zijn voois en de wijze waarop hij in de media verschijnt.
Het individu in kwestie is dan vaak nog nauwelijks los te denken van de tekst
die voor je ligt, en drukt - of je dat nu wilt of niet - een stempel op je
lectuur en dus ook je oordeel.
Als dat probleem zich al zo nadrukkelijk voordoet bij het
beoordelen van een nieuw boek van pakweg Benno Barnard, dan kunt u zich wel
voorstellen hoe problematisch het is om een objectief oordeel te vellen over
De Engelse rozen, het debuut van Madonna als schrijfster van kinderboeken.
Pogingen om tijdens het lezen niet aan de auteur te denken
werken in dit geval zelfs contraproductief. Hoe harder je het probeert, hoe
meer de auteur - in al haar verschillende gedaanten - voor je geestesoog verschijnt.
De daaraan verbonden gevaren zijn legio. Zo is er om te
beginnen je neiging om wat milder te zijn dan anders. Als een schooljuf een
goede zin schrijft, kijk je daar niet echt van op; als de popkoningin dat
doet, ben je blij verrast. Het is een neiging waar je je als uiteraard naar
algehele objectiviteit strevende boekbespreker automatisch tegen gaat verzetten.
In die mate zelfs dat je de neiging krijgt om van de weeromstuit het omgekeerde
te doen: je wordt nog kritischer dan anders. Want geef toe: het is niet omdat
je de queen of pop bent dat je ook een goed boek kunt schrijven. Een kinderboek
nog wel, van alle literaire genres met voorsprong het meest onderschatte.
Ieder zijn vak, denk je bij de geringste onvolkomenheid. Wat voor schoenmakers
geldt, geldt niet minder voor popkoninginnen.
De ideale recensie van De Engelse rozen komt allicht
van een criticus die niet weet wie Madonna is. Voor besprekers die niet op
Mars wonen, is het een verdraaid moeilijke evenwichtsoefening. Meer dan ons
best kunnen we niet doen.
In haar eerste van in totaal vijf kinderboekjes introduceert
Madonna vier heel gewone meisjes: Nicole, Amy, Charlotte en Grace, samen 'de
Engelse rozen'. De Engelse rozen zijn vriendinnetjes van elkaar. Ze wonen
in elkaars buurt, gaan naar dezelfde school, spelen dezelfde spelletjes, lezen
dezelfde boeken en vinden dezelfde jongens leuk. "Maar dansen vinden
ze het leukst van alles."
Niets aan de hand, was het niet dat er in hun buurt een
meisje woont dat Binah heet. Binah is, anders dan de Engelse rozen, "heel,
heel mooi", en bovendien bijzonder slim en sportief. Een kopie van haar
schepster, zou je zeggen, met dit verschil dat ze ook nog eens "altijd
vriendelijk tegen andere mensen" is. Niettemin is Binah heel erg eenzaam.
De Engelse rozen benijden en mijden haar immers. Waarschijnlijk, oppert een
van hen, is Binah "gewoon verwaand. Dat zijn mooie meisjes meestal."
De Engelse rozen is een klassiek moralistisch verhaal
met een positief einde. Zoals wel vaker in dit soort vertellingen brengt een
goede fee, hier een petemoei, verlossing. Jaloezie, weet zij, komt voort uit
ontevredenheid over wie je zelf bent en wat je zelf hebt. De petemoei heeft
daarom een voorstel voor de Engelse rozen: "Misschien willen jullie even
met mij naar Binahs huis vliegen en een tijdje bij haar zijn. Gewoon om zeker
te weten dat jullie haar leven wel leuk vinden. Of dat van iemand anders."
En zo geschiedt. Als ze bij Binah thuis komen, leren de
meisjes dat het leven van hun leeftijdsgenootje allesbehalve ideaal is. Net
als Madonna zelve heeft ze geen moeder en moet het meisje zelf instaan voor
alle huishoudelijke klussen. Geen benijdenswaardige positie, beseffen de Engelse
rozen, die dezelfde dag nog besluiten om Binah in hun hart te sluiten. De
Engelse rozen, orakelt de vertelster voorts, zullen later "fantastische
vrouwen" worden. "En als je me niet gelooft, dan ga je zelf maar
kijken. Want ik heb het niet verzonnen."
Bijzonder veel heeft het verhaaltje dus niet om het lijf,
maar toch biedt het meer dan voldoende stof tot ergernis. De moraal ligt er
bijvoorbeeld vingerdik, om niet te zeggen vuistdik op, en van veel fantasie
getuigt het verhaal evenmin. Binah is een moderne, nogal rudimentaire Assepoester,
een personage waar Madonna, wat ze daar zelf ook over te vertellen heeft,
duidelijk in te herkennen is. En - overigens zonder het drama van een moederloze
jeugd te onderschatten - er zijn wellicht ergere dingen te bedenken dan mooi
en slim zijn.
Tot zover de kritische noot. Het geraamte van deze vertelling
mag dan wel erg poreus zijn, het vlees dat errond zit, is beslist sterk genoeg
om Madonna's debuut in de letteren, anders dan haar (mis)stappen in de film,
een geslaagde onderneming te noemen. Licht baldadige, zelfs wat absurde humor
à la Joke van Leeuwen en af en toe een snuifje filosofie maken dat
het wat melige verhaal een best wel verteerbare brok wordt. En het mag een
hele opluchting heten dat Madonna niet al te nadrukkelijk op haar hurken ging
zitten om haar nieuwe doelgroep voor zich te winnen. Om toch één
voorbeeld te geven: als de Engelse rozen hun omgeving de lof van Binah horen
zingen, worden ze daar "helemaal misselijk" van. "We doen gewoon
alsof we haar niet zien als ze langsloopt', zeggen ze dan. En: 'laten we haar
in het meer duwen!' En dat deden ze dan ook."
Een grapje om de lezer of luisteraar op het verkeerde been
te zetten, blijkt na een witregel verbijstering. "Nee, sufferd, niet
dat van het meer. Dat van doen alsof ze haar niet zagen."
Maken dit soort verrassende wendinkjes het verhaal verteerbaar,
dat zijn de bijzonder talrijke en voor dit boek erg bepalende illustraties
de saus die het geheel echt lekker maken. Illustrator Jeffrey Fulvimari tekende
Madonna's geesteskinderen als kinderen die voortkomen uit een geslacht van
Walt Disney-figuren en Japanse manga's. De kruising van aandoenlijk ouderwetse
romantiek en hippe hedendaagse esthetiek werkt, en sluit bovendien perfect
aan bij het verhaal en de vertelster ervan, ondanks haar moederschap en haar
vijfenveertig jaar nog altijd een absolute trendsetter, of omgekeerd: ondanks
haar rol als absolute trendsetter een duidelijk bezorgde, tot de jaren van
inkeer gekomen moeder.
Om het nog maar eens in termen van gastronomie uit te drukken:
nee, De Engelse rozen is geen haute cuisine. Veeleer serveren Madonna
en Jeffrey Fulvimari ons een hamburger die de kwaliteit van de gemiddelde
Vlaamse hamburger (Marc De Bel, de hele vloot Studio 100-successen) in die
mate overstijgt dat hij ook voor een volwassene lichtjes onweerstaanbaar wordt.
Madonna
ill. Jeffrey Fulvimari
De Engelse rozen
Vassallucci, 48 p.,
€ 15.
Oorspronkelijke titel: The English roses
Vertaal door: Mireille Vroege
vanaf 4 jaar.
Copyright ©
17 september 2003.