'Zonnestraal' voor de volgende generatie

Popicoon Madonna heeft zich aan een kinderboek gewaagd. Of we daar blij om moeten zijn? Het antwoord is, met dit voorbehoud dat een objectief oordeel in dit geval heel moeilijk is: ja.

   Het probleem manifesteert zich in feite bij elke min of meer bekende auteur. Je kent zijn smoel, zijn voois en de wijze waarop hij in de media verschijnt. Het individu in kwestie is dan vaak nog nauwelijks los te denken van de tekst die voor je ligt, en drukt - of je dat nu wilt of niet - een stempel op je lectuur en dus ook je oordeel.
   Als dat probleem zich al zo nadrukkelijk voordoet bij het beoordelen van een nieuw boek van pakweg Benno Barnard, dan kunt u zich wel voorstellen hoe problematisch het is om een objectief oordeel te vellen over De Engelse rozen, het debuut van Madonna als schrijfster van kinderboeken.
   Pogingen om tijdens het lezen niet aan de auteur te denken werken in dit geval zelfs contraproductief. Hoe harder je het probeert, hoe meer de auteur - in al haar verschillende gedaanten - voor je geestesoog verschijnt.
   De daaraan verbonden gevaren zijn legio. Zo is er om te beginnen je neiging om wat milder te zijn dan anders. Als een schooljuf een goede zin schrijft, kijk je daar niet echt van op; als de popkoningin dat doet, ben je blij verrast. Het is een neiging waar je je als uiteraard naar algehele objectiviteit strevende boekbespreker automatisch tegen gaat verzetten. In die mate zelfs dat je de neiging krijgt om van de weeromstuit het omgekeerde te doen: je wordt nog kritischer dan anders. Want geef toe: het is niet omdat je de queen of pop bent dat je ook een goed boek kunt schrijven. Een kinderboek nog wel, van alle literaire genres met voorsprong het meest onderschatte. Ieder zijn vak, denk je bij de geringste onvolkomenheid. Wat voor schoenmakers geldt, geldt niet minder voor popkoninginnen.
   De ideale recensie van De Engelse rozen komt allicht van een criticus die niet weet wie Madonna is. Voor besprekers die niet op Mars wonen, is het een verdraaid moeilijke evenwichtsoefening. Meer dan ons best kunnen we niet doen.
   In haar eerste van in totaal vijf kinderboekjes introduceert Madonna vier heel gewone meisjes: Nicole, Amy, Charlotte en Grace, samen 'de Engelse rozen'. De Engelse rozen zijn vriendinnetjes van elkaar. Ze wonen in elkaars buurt, gaan naar dezelfde school, spelen dezelfde spelletjes, lezen dezelfde boeken en vinden dezelfde jongens leuk. "Maar dansen vinden ze het leukst van alles."
   Niets aan de hand, was het niet dat er in hun buurt een meisje woont dat Binah heet. Binah is, anders dan de Engelse rozen, "heel, heel mooi", en bovendien bijzonder slim en sportief. Een kopie van haar schepster, zou je zeggen, met dit verschil dat ze ook nog eens "altijd vriendelijk tegen andere mensen" is. Niettemin is Binah heel erg eenzaam. De Engelse rozen benijden en mijden haar immers. Waarschijnlijk, oppert een van hen, is Binah "gewoon verwaand. Dat zijn mooie meisjes meestal."
   De Engelse rozen is een klassiek moralistisch verhaal met een positief einde. Zoals wel vaker in dit soort vertellingen brengt een goede fee, hier een petemoei, verlossing. Jaloezie, weet zij, komt voort uit ontevredenheid over wie je zelf bent en wat je zelf hebt. De petemoei heeft daarom een voorstel voor de Engelse rozen: "Misschien willen jullie even met mij naar Binahs huis vliegen en een tijdje bij haar zijn. Gewoon om zeker te weten dat jullie haar leven wel leuk vinden. Of dat van iemand anders."
   En zo geschiedt. Als ze bij Binah thuis komen, leren de meisjes dat het leven van hun leeftijdsgenootje allesbehalve ideaal is. Net als Madonna zelve heeft ze geen moeder en moet het meisje zelf instaan voor alle huishoudelijke klussen. Geen benijdenswaardige positie, beseffen de Engelse rozen, die dezelfde dag nog besluiten om Binah in hun hart te sluiten. De Engelse rozen, orakelt de vertelster voorts, zullen later "fantastische vrouwen" worden. "En als je me niet gelooft, dan ga je zelf maar kijken. Want ik heb het niet verzonnen."
   Bijzonder veel heeft het verhaaltje dus niet om het lijf, maar toch biedt het meer dan voldoende stof tot ergernis. De moraal ligt er bijvoorbeeld vingerdik, om niet te zeggen vuistdik op, en van veel fantasie getuigt het verhaal evenmin. Binah is een moderne, nogal rudimentaire Assepoester, een personage waar Madonna, wat ze daar zelf ook over te vertellen heeft, duidelijk in te herkennen is. En - overigens zonder het drama van een moederloze jeugd te onderschatten - er zijn wellicht ergere dingen te bedenken dan mooi en slim zijn.
   Tot zover de kritische noot. Het geraamte van deze vertelling mag dan wel erg poreus zijn, het vlees dat errond zit, is beslist sterk genoeg om Madonna's debuut in de letteren, anders dan haar (mis)stappen in de film, een geslaagde onderneming te noemen. Licht baldadige, zelfs wat absurde humor à la Joke van Leeuwen en af en toe een snuifje filosofie maken dat het wat melige verhaal een best wel verteerbare brok wordt. En het mag een hele opluchting heten dat Madonna niet al te nadrukkelijk op haar hurken ging zitten om haar nieuwe doelgroep voor zich te winnen. Om toch één voorbeeld te geven: als de Engelse rozen hun omgeving de lof van Binah horen zingen, worden ze daar "helemaal misselijk" van. "We doen gewoon alsof we haar niet zien als ze langsloopt', zeggen ze dan. En: 'laten we haar in het meer duwen!' En dat deden ze dan ook."
   Een grapje om de lezer of luisteraar op het verkeerde been te zetten, blijkt na een witregel verbijstering. "Nee, sufferd, niet dat van het meer. Dat van doen alsof ze haar niet zagen."
   Maken dit soort verrassende wendinkjes het verhaal verteerbaar, dat zijn de bijzonder talrijke en voor dit boek erg bepalende illustraties de saus die het geheel echt lekker maken. Illustrator Jeffrey Fulvimari tekende Madonna's geesteskinderen als kinderen die voortkomen uit een geslacht van Walt Disney-figuren en Japanse manga's. De kruising van aandoenlijk ouderwetse romantiek en hippe hedendaagse esthetiek werkt, en sluit bovendien perfect aan bij het verhaal en de vertelster ervan, ondanks haar moederschap en haar vijfenveertig jaar nog altijd een absolute trendsetter, of omgekeerd: ondanks haar rol als absolute trendsetter een duidelijk bezorgde, tot de jaren van inkeer gekomen moeder.
   Om het nog maar eens in termen van gastronomie uit te drukken: nee, De Engelse rozen is geen haute cuisine. Veeleer serveren Madonna en Jeffrey Fulvimari ons een hamburger die de kwaliteit van de gemiddelde Vlaamse hamburger (Marc De Bel, de hele vloot Studio 100-successen) in die mate overstijgt dat hij ook voor een volwassene lichtjes onweerstaanbaar wordt.

Jeroen De Preter