Voor elk wat wils

De voorbije maanden verschenen een massa prentenboeken. Recensente Belle Kuijken las en herlas er een dertigtal

Ik kan toveren, mammie De markt van de prentenboeken bloeit als nooit tevoren. Wat alle recent uitgegeven boeken gemeen hebben, is de verzorgde uitgave. Er wordt geld tegenaan gegooid: alles in vierkleurendruk, met harde omslag, dik glanzend papier. Veel oorspronkelijk Nederlandstalig werk ook en een paar vertaalde prentenboeken van uitstekende kwaliteit. Ik kan toveren, mammie van de Duitse Karoline Kehr is een hoogvlieger, met de bijzondere techniek van getekende en geanimeerde figuurtjes op een reële achtergrond. Het simpele verhaaltje van een jongen die wacht op zijn moeder in het kapsalon en zich daarbij verveelt, loopt op een hilarische manier uit de hand. Je bevindt je in een grappige, herkenbare en tegelijk onderhuids schrijnende situatie die barst van humor en fijne details. Het spel met spiegels en blikken is ronduit fenomenaal.
   Toen mama nog een braaf meisje was is een telg uit de goede traditie van stoute kinderboeken. De tekst vertelt met een zeker cynisme dat mama als klein meisje nooit wat mispeuterde, maar de prenten tonen het tegendeel.
   Bij Clavis, de grootste prentenboekenleverancier, kwam Lolla, het meisje met de handige voeten uit, een hoogst origineel verhaal met uitbundige tekeningen over een meisje met handige grote voeten waarmee ze snel kan zwemmen en aan de koekjes op de hoogste plank kan. Ze ontmoet een gelijke: een jongen met een giraffenek. Op het eind gaan ze kussen, zij hoog op haar tenen, hij met de hals gestrekt. Grappige vorm van verbeelding, knap getekend met een bijzondere aandacht voor overdreven perspectief, wat wonderwel aansluit bij het thema.
   Er zijn enkele 'moeilijke' prentenboeken die kunstzinnig aandoen, mooi zijn maar nauwelijks raken, noch door humor, noch door sentiment. Zoals Schaduwen, een navertelde nachtmerrie, met angstaanjagende zwarte schaduwen op geborsteld wit en blauw. Er is een te groot verschil in kwaliteit tussen de diverse tekeningen. Qua tekst is de stijl nogal hoogdravend en afstandelijk, met doorlopende zinnen zonder interpunctie. Schaduwen is te snel op de markt gegooid: een aantal tekeningen is niet goed genoeg en in de tekst mag geknipt worden.
   Tekst is wel vaker het pijnpunt in prentenboeken. Zo doen het banale verhaaltje en de ongeïnspireerde taal veel af aan de prettige tekenstijl van Enzo, de rode wolf. Omgekeerd zet het sublieme speelse taalgebruik van duizendpoot Daan Remmerts de Vries zijn prenten nog meer kracht bij. Ridder Prikneus is een allersimpelst verhaaltje over een jongen die zichzelf een ridder waant, tot in het bad toe. Grappige situaties levert dat idee op, en Daan Remmerts de Vries schrijft zoals hij tekent: met veel plezier en durf, een beetje relschopperig, net als het hoofdpersonage Ridder Prikneus zelf. Vanaf de eerste pagina al voel je dat je verwend zult worden als lezer en ga je wat verzitten om alle indrukken te kunnen opvangen. "Door grille wouden gaat-ie / ridder Prikneus de Fantast / Op jonkvrouw Floortje heeft-ie / heel de middag al gepast." De auteur gaar rijmend van start, als in een klassiek ridderepos, en dat houdt hij vol tot op het eind, ook al moet hij daarvoor hier en daar de taal geweld aan doen.
   Humor is onmisbaar in prentenboeken. Tekst en/of tekeningen moeten 'vermaken' op een verrassende manier. Heel subtiel gebeurt dat in De roos van Geert de Kockere. Het idee is grappig en vertederend, de uitwerking poëtisch. Die combinatie is geslaagd, en de rode vlekken aquarel in vele variaties die rozen voorstellen, maken dit boekje tot een kleinood. 'Weinig', maar dan in positieve zin. De stiltes zeggen veel, en nergens wordt deze parabel met zowel bleke als jubelende rozen een melige liefdesgeschiedenis.
   Bedenkelijk is de kwaliteit van En nu ga ik slapen van de Franstalige Belg Geoffry Dussart, vorig jaar door Afijn in Vlaanderen geïntroduceerd met Mijn snot en ik. Dat boekje over snottebellen kon me toen ook al niet bekoren. En nu ga ik slapen gaat over een jongen die kabaal maakt in zijn bed en door zijn vader terechtgewezen wordt. Het boek eindigt voor er iets begonnen is, de prenten zijn niet inspirerend, en de humor doet niet lachen.
   Prentenboekjes hebben heel vaak slapengaan als thema. De beddendans sluit zich daarbij aan, een kinderachtig boekje over kleintjes die 's nachts naar het grote bed verhuizen en papa's slaapplaats inpikken. Met tekeningen van Marjolein Pottie, die wel wat in haar mars heeft maar hier op veilig speelt met lieve, stereotiepe snoetjes met sproetjes, doordeweekse knuffelkinderen uit de boeken. Haar stijl komt erg dicht bij die van haar collega Annemie Berebrouckx, die vooral met de peuterboekjes over Jules veel succes heeft. Een schat van een man van Berebrouckx is een meer omvattend werk over verlies. Een 'sterke, lieve en grappige' man verdwijnt op een dag, en moeder en zoon moeten het zonder hem stellen. Ze slaan er zich door, want de zoon is begiftigd met dezelfde mooie kwaliteiten als de vader. De tekeningen zijn professioneel maar zeer vormelijk en missen naar mijn gevoel warmte en originaliteit. De figuren blijven getekend, het verhaal komt niet los van het papier.
   Opvallend aan de oogst prentenboeken is dat alles kan: alle mogelijke thema's worden aangesneden, van klassiek en voorspelbaar tot gedurfd of wreed. Feit is dat alle thema's, hoe klassiek ook, kunnen werken, mits er een frisse invalshoek is. De dag dat mijn mama even tijd had voor een kopje koffie Het thema van dood en geboorte is populair. Een van de boeken met het thema van een nakende geboorte is Bollebuikbaby, een luchtig, snel vergeten prentenboek van Marita de Sterck (bekend van romans voor adolescenten als Wild vlees) en Marjolein Pottie. De ikpersoon, Jef, richt zich meestal tot zijn ongeboren zusje, en af en toe is het zijn moeder die hem aanspreekt. De vertelstandpunten veranderen, en dat maakt het geheel nogal complex en remt het verhaal af. Bovendien is alles erg liefjes, die lezer wordt nergens verrast. Het tegendeel lees je in De kleine soldaat van Paul Verrept. Een aangrijpend verhaal over de waanzin van de oorlog, erg sober en bijna afstandelijk verteld. Net door die koele blik, en door de schaarse woorden in velden van kleur, schokt het verhaal. Verrepts tekeningen zijn ware schilderijtjes, maar het stoort me dat de figuurtjes in alle boeken vrijwel identiek zijn. Dat is wel anders in De dag dat mijn mama even tijd had voor een kopje koffie van dezelfde auteur. Daar heeft Verrept geëxperimenteerd met computer en met een heel ander soort verhaal. Een jongen ziet zijn anders zo drukke moeder even afwijken van de voorspelbare gang van zaken van elke dag en maakt er een eigen, fantastisch verhaaltje van.
   Net als Paul Verrept levert ook cartoonist Karl Meersman virtuoze teken- en schilderkunst: de illustraties zijn ware kunstwerkjes die echt vakmanschap verraden. Een melkje wolk begint met een prachtige prent van enkele gevels, een wapperende waslijn en een blauwe lucht erboven. Twee mensen liggen op de rug in een stadstuintje en filosoferen over de hoogte (niet de grootte) van een tuin. We krijgen een dialoog over wat zich aan de hemel qua wolkenspel afspeelt. We zien daar orka's, inktvissen en andere zeebeesten. Tot het donker wordt en de maan opkomt, dan sleept de verteller zich met moeite naar bed.