De legende van Koning Arthur

Koning Arthur is weer helemaal in. er verschenen in korte tijd heel wat kinderboeken met Arthur, zijn ridders en zijn Guinevere als inspiratiebron. Misschien heeft Harry Potter er iets mee te maken, want die strijdt als een ridder tegen het kwaad, neemt het op voor de zwakken en onderneemt net als koning Arthur en zijn ridders een levensgrote queeste.

Het is zonder twijfel de Brit Kevin Crossley-Holland die de legende van koning Arthur voor kinderen nieuw leven heeft ingeblazen. Als jaren is hij met de grootste nauwkeurigheid bezig aan een trilogie over koning Arthur. Tot nog toe verschenen twee van de drie delen in Nederlandse vertaling. Arthur in het tussenland is even fascinerend als De zienersteen, dat in Groot-Brittannië een ongezien succes had. Het is een dubbel epos. Het hoofdverhaal gaat over de alledaagse belevenissen van een andere Arthur, een schildknaap die in het tweede deel dertien is en ridder zal worden. Via hem krijgt de lezer parallel een kleurrijke interpretatie van het leven van koning Arthur. De jonge Arthur voelt zich nauw verbonden met de mythische koning en zijn Ridders van de Ronde Tafel. Hij leert van zijn grootse daden als hijzelf op het punt staat naar Jeruzalem te trekken om een heilige oorlog te voeren tegen de Saracenen. "Wat er in mijn leven gebeurt en wat er in de steen gebeurt, is vaak met elkaar verbonden als geluiden en hun echo, of als mijn linker- en mijn rechteroog die elkaar overlappen, maar elk dingen zien die de ander niet zien."
   Net als het eerste deel is Arthur in het tussenland bijzonder knap geschreven (en vlot vertaald door Tjalling Bos) in een prachtige taal die je meesleept. Crossley-Holland is een geschiedkundige met veel eerbied voor de symboliek en voor de tijdsgeest. Hij zorgt voor een ware reconstructie, waarbij niet alleen het ridderlijke van het ridderschap benadrukt wordt. Bij elke daad van trouw en waardigheid worden er twee gepleegd die getuigen van schijnheiligheid en corruptie. Zowel in de interpretatie als in het gelijklopende levensverhaal van de jonge Arthur krijgen de spelers een menselijkheid die van alle tijden is.
   De zienersteen is een magische steen met spiegelend oppervlak waarin Arthur een andere wereld ziet. Het klassieke fantasy-fiction-boek beweegt zich graag tussen twee werelden: het hoofdpersonage leeft meestal in onze tijd en bezoekt de magische wereld via een overgangsplaats. Bij Harry Potter is dat perron 9 op Kings Cross, bij de Arthur-trilogie is het de zienersteen van Merlijn die de overstap mogelijk maakt. Crossley-Holland heeft deze truc zelfs geloofwaardig aangebracht. Als Arthur alleen is (de magische steen moet geheim blijven) haalt hij hem boven en wisselt hij even zijn eigen zorgen voor die van koning Arthur. Het verhaal van de jonge Arthur speelt zich af op de achtergrond van een woelige eeuwwisseling (nog een overgangsgegeven).

In Westervenster van Wilma Verweij, een andere interpretatie van de Arthur-legende, speelt een eiland de rol van overgangsplaats. Het is "een soort brug. Of eigenlijk meer een soort doorgang, een grenslijn", wordt ons uitgelegd. Een poortje naar een andere wereld. Je kunt er, als voorbeschikt bent, terugkeren naar de mythische wereld van de koning Arthur. Wilma Verwij moet nogal wat trucjes toepassen om op een geloofwaardige manier door het poortje te komen. Dat lukt haar niet helemaal. Het boek is niet onaardig geschreven; je reist er vlot doorheen, maar de verwikkelingen zijn eerder voorspelbaar en clichématig. Er bestaat bijvoorbeeld een ondubbelzinnig, en daarom wat vervelend, verschil tussen goed en kwaad. De vastgoedmakelaar Guy is in die andere wereld de verschrikkelijke kobold Olcas. Beiden zijn vijanden van het goede en hebben het begrepen op Westervenster. Guy is het prototype van de hedendaagse slechterik: hij is inhalig en macho. Een recensent schreef over dit boek dat het een groot Enid Blyton-gehalte heeft en dat klopt: het platte avontuur overschaduwt de geslaagde kanten van dit boek, de soms mooi getekende gezinssituatie en de warme relatie tussen zus en broer.

'Uit het wonderbare kluwen van waarheid en fantasie heb ik toen mijn eigen verhaal geweven." Dat komt uit het voorwoord van Het magische zwaard van Michael Morpurgo. Een waar kluwen is het inderdaad, waarbij een jongen zich alweer verdiept in de Arthur-legende en ten slotte verbeelding en werkelijkheid niet meer goed uit elkaar kan houden. Het verhaal van Mark begint bij de noodlottige dag waarop hij blind werd. Die tragedie en het gewicht ervan houden je gedurende de eerste helft van het boek volledig in de ban. Zelfs een drukke treincoupé waarin ik dit boek las, weerhield me er niet van overmand te raken door emoties. Mark verliest zijn zicht, maar krijgt in de plaats wel een extra gave. Ook hij kan naar een andere, mythische wereld reizen. Mark woont op een van de Scilly Islands en valt op een dag in een graf onder het aardappelveld van zijn vader. Hij vindt er Excalibur, het magische zwaard van koning Arthur.
   Michael Mopurgo nam de episode over de dood van koning Arthur als uitgangspunt voor zijn verhaal. Waarin ridder Bedivere, de laatste Ridder van de Ronde Tafel, van de stervende koning Arthur de opdracht kreeg het zwaard Excalibur in een meer te werpen. Volgens de legende aarzelt Bedivere en kan hij het niet over zijn hart krijgen het bijzonderste zwaard dat ooit heeft bestaan in het diepe meer te gooien. In Het magische zwaard draagt ridder Bedivere Mark op om het terug te bezorgen aan koning Arthur. Mark droomt dan een heldendaad. Ook hij is voorbestemd voor een queeste, die hij 's nachts volbrengt samen met zijn buurmeisje Anna. De kinderen reizen koning Arthur achterna, in een spookschip voorafgegaan door zes zwanen (een heel ander sprookjeselement!).
  Het laatste deel van het boek, waarin de kinderen koning Arthur ontmoeten, stelt teleur. Ook hier ziijn oppervlakkig wat ingrediënten uit de Arthur-legende samengevoegd, met een gekunsteld resultaat. Erg jammer, gezien de uiterst fragiele en mooie beginsituatie. Nu is het natuurlijk zo dat het Mark zelf is die dit boek heeft geschreven, als een boek-in-een-boek, en je zou dus de minpunten aan de jonge onervaren schrijver kunnen toekennen. Want Michael Morpurgo past in Het magische zwaard een ingewikkeld trucje toe van 'verhaal in verhaal in verhaal', dat de lezer behoorlijk in de war brengt.

Belle Kuijken