Voor jonge en oude mensen

Heide Boonen raakt een onderwerp aan dat in de kinderliteratuur niet vaak voorkomt: Brussel. Anna (tussen kind en jong meisje) verhuist met haar overigens altijd afwezige vader van het platteland naar de grootstad. Eerst bekijkt ze die stad vanuit haar kamer, veilig achter glas. Tot haar enige en intieme vriend Alexander haar dwingt de trappen af te dalen en de deur achter zich dicht te slaan. Eerst probeert ze één blok (voorzichtig, een beetje nerveus, want het mag eigenlijk niet), en geleidelijk aan verkent ze de buurt.
   Brussel is in Anna en Alexander een grauwe achterbuurt waar alles mistroostig is. Anna leert de daklozen, straatventers en muzikanten kennen. Ze legt contacten met clochards in de metrogangen, geraakt aan de praat met een zwervende mimespeler.
   Behalve een eenzijdige kijk op Brussel krijg je in Anna en Alexander ook het relaas van twee geliefden. Jong nog en onervaren, maar evengoed puur, gemeend. Samen vergeten ze wat er in huis verkeer gaat: Anna's vader die er veel te weinig is, Alexanders vader die te veel thuis is en de baby slaat. Samen dromen ze van een prachtige boot om naar Amerika te gaan. Dat ze die verhalen verzinnen en een droomwereldje spelen, beseffen ze. En toch gaan ze er niet iets te ver in: verbeelding en realiteit doorkruisen elkaar en het is Anna die die knoop moet ontwarren. Als dat haar lukt, is ze meteen een stuk volwassener.
   Over vrouw worden gaat dit boek trouwens ook, letterlijk. Anna's borsten zwellen en voelen pijnlijk aan, en haar eerste menstruatie komt eraan. Dat is een beetje een rode draad in het boek, en eerlijk gezegd is dat me er net een beetje te veel aan. Anna's volwassenwording mag blijken uit haar gevoelsleven, hoe dat precies fysiek aanvoelt, doet hier niet ter zake.
   Boonen schrijft helemaal niet rechtlijnig en vloeiend. Ze gebruikt veel tussendoortjes, flarden, ze wijkt af van wat belangrijk is, maakt een korte omweg naar iets anders, om dan weer bij het verhaal uit te komen.
   Anna en Alexander is een zeer te genieten verhaal, origineel en bijwijlen erg spannend. Heide Boonen heeft een krachtig inlevingsvermogen en toch eenvoudige taal. Soms sleept het verhaal een beetje, maar dat komt in de volgende boeken wel goed.

   Van de Zwitser Jürg Schubiger verscheen onlangs Vader, moeder, ik en zij, zeer verdienstelijk vertaald door Bart Moeyaert. Het boek gaat simpelweg over het leven. Het is verdeeld in acht schriften, waarin veel vragen over moeilijke en iets minder moeilijke dingen. Het is een familieverhaal met gewone dingen en zaken die verkeerd lopen. De ik-persoon probeert het masker van zijn beetje geheimzinnige moeder ("haar gedachten zijn als vogels") af te rukken, maar dat lukt niet helemaal. Door de hoofdstukken loopt de spanning over de rol van de moeder in het huishouden op, tot er iets breekt.
   Echt belangrijk zijn echter de vragen die de jongen stelt over zowat alles in het leven. Net als in zijn vorige, gelauwerde boeken (Toen de wereld nog jong was, Het meisje en het geluk) gaat Schubiger de filosofische toer op, met kwesties als dood, plotseling geluk, verschil... De jongen observeert het gezin. Zijn zus, over wie hij het liever niet heeft. Zijn vader, die graag moeilijke vragen stelt én beantwoordt. Hij formuleert de meest fantastische ideeën over het fenomeen schaduw of zwaartekracht, een beetje aardrijkskundig, een beetje verzonnen. Hij ziet de wereld zoals niemand anders haar ziet: "In de wereld past alles bij elkaar en nergens ontbreekt er wat. De neus past onder de bril, de mond past bij de lepel, de billen passen op de stoel. De vissen passen in het water, de vogels in de lucht, de koeien in de wei, de mensen in hun kleren, in hun huis en in hun bed. De nacht past bij de slaap en de dag bij het waken. De woorden passen bij de dingen."
   Natuurlijk krijg je bij het lezen van Vader, moeder, ik en zij het gevoel dat deze jongen op z'n minst ongewoon is, als hij al bestaat. Mijn buurjongen van dezelfde leeftijd hoor je tenminste zo'n dingen niet zeggen. Dat kan soms ontzettend storend zijn, omdat je eigenlijk de schrijver zelf hoort, de volwassen, belezen schrijver die door de mond van een jongen met je staat te praten. Dat kan natuurlijk niet. Bij Schubiger kan het wel. Omdat het gewoon goed is. Prachtig verwoord, humoristisch, niet aannemelijk, maar het stemt allemaal wel tot nadenken. Niet voor niets staat op de achterflap dat dit een verhaal is voor "jonge en oude mensen dat ze ook samen kunnen lezen". Ik heb het uitgeprobeerd. Het werkt.

Belle Kuijken

Heide Boonen, Anna en Alexander, Querido.
Jürg Schubiger, Vader, moeder, ik en zij, Querido.