Gedichten en andere herrie

"Verschrikkelijk die herrie / maar wees niet bang / de hel bestaat niet en bovendien / jullie gaan nog lang niet dood," Zegt Leendert Witvliet over vuurwerk op oudejaarsavond, in Apen kijken.
   Leuk aan deze nieuwe dichtbundel is het onderwerp: tijd. Het gaat over hoe de jaargetijden een landschap verregaand veranderen, over hoe de uren in december kunnen kruipen of over de verloren tijd van het wachten op een bus die te laat komt. Over toevallige ontmoetingen met mensen, voor even en nooit meer daarna.
   Witvliet bekijkt de dingen net iets anders. Van oudjaar onthoudt hij vooral de angst van honden en katten voor het vuurwerk. Hij staat stil bij momenten (de late uren van een boerenkermis of het zingen van krekels 's avonds aan de Loire), en herbeleeft die in zijn gedichten, sterk geromantiseerd, een beetje weemoedig, een beetje soft, eigenlijk. Hij schrijft voor kinderen vanaf twaalf, en het zullen wel eerder de dromerige types zijn die zich in Apen kijken zullen kunnen verdiepen. Het boekje leest vlot en plezierig, maar verrast nergens echt.
   Nog meer poëzie voor kinderen, door Mara Otten: Hai die koe, een leuke titel voor een prachtig uitgegeven boekje met haiku's voor kinderen. In een heel eenvoudige inleiding legt Otten uit wat haiku's zijn en hoe je ze zelf kunt maken. Daarna volgen een aantal per onderwerp gerangschikte voorbeelden, die nogal wisselen van kwaliteit. Het titelgedichtje is mijn favoriet:
                    Hai die koe roodbont
                    Met van die zachte ogen
                    Je mag me likken
Alle gedichtjes zijn even kort en eenvoudig, maar jammer genoeg nu en dan aan de kinderachtige kant. Ik word bijvoorbeeld niet goed van het volgende: "Wij doen een bordspel / als ik verlies word ik boos / kinderachtig hè." Of: "Wij giechelen veel / samen een stripje kijken / de juf zegt pas op." Het lijkt alsof deze haiku's losweg uit de mouw geschud zijn, alsof de inhoud niet belangrijk was, zolang het lettergrepensysteempje maar klopte.
   In een kort nawoord heeft Otten het over haar inspiratiebron, de Japanse auteur Ryokan, en ze bewerkt enkele van zijn haiku's voor volwassenen. Daarin getuigt haar stijl dan weer van de nodige humor. Ik wil u in dat verband het volgende niet onthouden:
                    De arme kloten
                    Van de dakwerkers krimpen
                    In de herfstwind

Mara Ottens bewerking:

                    Mijn arme piemel
                    Krimpt in het koude water
                    Van het zwembad
Hai die koe leest vlot, niet het minst door de mooie vormgeving van Judith Ten Bosch. Op het omslag springen de koeien je tegemoet, binnenin wordt elk onderdeeltje onderbroken door een dubbele bruinrode pagina met een eigenzinnige tekening. Er wordt ruimte gelaten tussen de gedichten en dat maakt het lezen ontspannend en uitnodigend.

Uit 'Het woordenboek' (Klaas Verplancke) Een beetje een geheimzinnig boek schreven Marita De Sterck en Klaas Verplancke: Het Woordenboek of hoe Jasper zijn woorden vond. Jasper is een stille jongen met een gecompliceerd binnenleven. Hij zegt niet veel omdat de woorden hem ontbreken. Hij vindt dat er te veel gebabbeld wordt, en dan nog niet eens met hem.
   Voor zijn verjaardag krijgt hij een saai geschenk, een woordenboek, waarin tegen alle verwachtingen in toch heel wat avonturen schuilen. Jasper begint te lezen en te zoeken. Woorden rollen hem tegemoet, overspoelen hem, dagen hem uit en leveren strijd met hem. Hij beleeft hachelijke avonturen met dingen die dubbelzinnige namen dragen. Hij weet niet goed wat ze betekenen en komt daardoor in moeilijkheden. Het ding dat eruitziet als een inktvis, is helemaal geen vis, bijvoorbeeld, maar een octopus. Sneeuw is niet zomaar sneeuw voor eskimo's, er bestaan wel honderd soorten. Eskimo's heten trouwens eigenlijk Inuit of Inoek.
   Jasper verzuipt bijna in de letters en de woorden. In zijn boek roeit hij met een kajak over de regels, tegen de stroom op. Hij wordt op het droge gegooid, en denkt dat de zwarte figuurtjes die hem tegemoet komen Hottentotten zijn. Alweer mis. Even verderop krijgt Jasper kippevel van de tranen van een krokodil, want zijn woordenboek zegt dingen die er niet zijn. En zo gaat het voort tot Jasper de kracht vindt om zelf woorden uit te vinden. Hij schrijft het woordenboek verder, met zijn eigen woorden, tot het af is, en tovert met letters ('abracadabra' is niet voor niets zijn moeilijkste lijfspreuk).
   Jasper krijgt er een broertje of zusje bij. Aan het begin van het boek was dat nog een onbekende concurrent, aan het einde het klankbord bij uitstek voor Jaspers nieuwe taal.
   Het Woordenboek heeft wat weg van een stunt. Op een wel heel aparte manier, wervelend en poëtisch, vertelt Marita De Sterck het verhaal van een kind dat samen met de woorden ook zijn zelfvertrouwen terugvindt. Ze staat stil bij de rijkdom, maar ook het complexe van taal. Hoe taal voor iemand een dankbaar hulpmiddel, maar evengoed een struikelblok kan zijn. Het Woordenboek is een niet voor de hand liggend boek, maar de extra inspanning die het vergt, is beslist de moeite waard.
   Het aandeel van illustrator Klaas Verplancke gaat veel verder dan tekeningen bij een tekst. Hij bouwt mee de sfeer van het verhaal op en maakte een aparte collage van foto's en tekeningen, etsen en kleurenprenten. Letters staan gebold tot golven, Jasper loop over de pagina's van een uitvergroot woordenboek.
   Het duo Verplancke / De Sterck heeft ook vroeger al samengewerkt, maar dit boek mag een hoogtepunt in hun gezamenlijke oeuvre heten.

Belle Kuijken

Leendert Witvliet, Apen kijken, Querido, (+12j.).
Mara Otten, Hai die koe, Leopold.
Marita De Sterck / Klaas Verplancke, Het Woordenboek of hoe Jasper zijn woorden vond, Lannoo, (+8j.).