Wij zitten klaar, Sint en Piet komt u maar!

   Sommige volwassenen zullen er nooit iets van begrijpen. Ze claimen heel ernstig de droomwereld van kinderen en gaan daarin tekeer met schoenmaat 45. Dat gevoel heb ik heel sterk bij het boek Sinterklaasje, kom maar binnen zonder knecht. De auteurs hebben een analyse gemaakt van de symboliek van het sinterklaasfeest. Ze wijzen op een aantal misvattingen waar zij als kind mee te maken hebben gehad, op de meester-knechtverhouding en op de relatie tussen blank en zwart. Hun conclusie is dat, om af te rekenen met een koloniaal verleden, Zwarte Piet moet opkrassen. Als je dat consequent doordenkt moet je natuurlijk wel meer afschaffen in sprookjes en vertellingen, en voor elk van de foute symbolen vind je wel een pressiegroep die het gelijk aan haar kant heeft. Weg met de heksen, weg met de dwergen en de reuzen, weg met de mooie tedere prinsessen en de stoere macho prinsen. Weg met de fantasie. Kan de kerstman met zijn rendieren nog wel van Gaia? En is de Sint zelf dan geen uiting van katholiek imperialisme?
   Sinterklaasboeken dus. Het grote liedjesboek is een mooi uitgegeven verzameling leuke liedjes voor kleuters, geschreven door Ron Schöder en Marianne Busser. De liedjes zijn ingedeeld in thema's als 'beroepen', 'poppen en beren', 'lezen en schrijven' of 'verliefd'. Er zijn ook sinterklaasliedjes bij, en voor de censoren onder ons: twee van de drie zijn Piet-vrij. In 'Kom hier bij onze schoorsteen Sint' worden de rollen omgedraaid en krijgt Sinterklaas zelf een cadeautje: "Kom hier bij onze schoorsteen, Sint / en zet dan snel uw schoen / dan zullen wij er deze keer / iets voor u in gaan doen." De liedjes worden ook nog eens op noten gezet, zodat elke bijdehante kleuterjuf of meester, pa of oma met de kinderen aan de slag kan.
De oogst echte sinterklaasboeken is nogal mager dit jaar. Met heimwee naar Dag Sinterklaas van Hugo Matthysen heb ik Het dagboek van Zwarte Piet van Marc De Bel doorgelezen. Leuk uitgangspunt, maar veel clichés, dus toch maar niet. Dwars door de schoorsteen van Henk Hokke dan. Niet dat ik vreselijk onder de indruk ben van dit boekje, maar het is hier en daar best wel grappig. Sinterklaas wil niet mee naar Nederland, want hij is verliefd op Bella Flanella, de mooiste vrouw van Spanje (die aartslelijk blijkt te zijn). De Opperpiet kan hem uiteindelijk van zijn belangrijke opdracht overtuigen, maar Bella moet mee. Sterker, zij moet volgens Sinterklaas de nieuwe Sint worden, terwijl hijzelf voor Zwarte Piet speelt. Het minste wat je kunt zeggen is dat zij een heel onconventionele heilige man is, die achter een struik gaat zitten plassen, van zijn paard valt en veel te hard met de auto rijdt. Tegen een meester die veel te streng kijkt, zegt ze: "Heb je soms een egel in je onderbroek zitten?" en een meisje dat beduusd moet toegeven dat zij de meester een gehaktbal heeft genoemd, krijgt prompt gelijk. De Opperpiet is in alle staten en na een nacht vol ongelukken dreigt hij met ontslag. Gelukkig heeft ook Bella er geen zin meer in, en komt alles nog goed. Hoewel...
   Hopelijk brengt Sinterklaas niet alleen boeken over zichzelf. Hij heeft overigens keuze genoeg aan mooie prenten- en verhalenboeken. De nieuwe Lotje van Lieve Baeten, bijvoorbeeld: Lotje en de heksenprinses. Baeten heeft nog eens haar succesformule toegepast, met een prachtig resultaat. Het heksje Lotje past op Kleintje, die zij de Heksenprinses noemt. Samen zoeven zij op een vliegend tapijt door de nacht. Ze vinden wat te eten bij de circusheks, bij de bootheks mag ze een plasje gaan doen en als de nacht helemaal stil is, worden Lotje en Kleintje naar huis gebracht door de Chinese Ballonheks. Haar ballon verschijnt in volle glorie op groot formaat als je de prent openklapt. Zoals steeds in deze Lotje-reeks heeft Lieve Baeten met haar prenten een subtiele en poëtische sfeer geschetst, met oog voor details en ingebouwde verrassingen. Nooit zoveel aardige heksen bij elkaar gezien.
   Ook Max Velthuijs heeft weer een nieuwe, Kikker en de horizon. Kikker wil mee op avontuur met zijn vriend Rat. Hij mag pas na lang aandringen mee, omdat hij eigenlijk nog veel te klein is. Dat wreekt zich onderweg, en kikker krijgt last van heimwee. Gelukkig heeft hij een aardige vriend. De Velthuijs-fans kennen de constante kwaliteit, en die is ook hier weer aanwezig.
Het laatste wapenfeit van Greet Spaepen voor de Standaard Uitgeverij mag gezien worden: enkele prachtig uitgegeven boekjes in de gelijke kansen serie 'Groot Gelijk'. Toch jammer van de koerswijziging, want de uitgeverij begon zich steeds meer te profileren met stijlvolle kinderboeken. Diane Broeckhoven, Detty Verreydt en Bart Moeyaert hebben elk een verhaal uitgewerkt, op vraag van de ministers van gelijke kansen en onderwijs. Het zijn stuk voor stuk sobere maar warme verhalen die aantonen dat niets is zoals het lijkt, dat het waardevolle van een mens of een situatie vaak te maken heeft met de manier waarop je ernaar kijkt. In Jacobs laddertje geneest een jongetje dat pas in de buurt is komen wonen, twee vrouwen van hun fobie. De ene is bang voor wat vies en voos is, de ander voor wat hoog en hemels is. Ze eindigen samen in zijn boomhut. In Floeze en Floris leert een scharrelkip die medelijden heeft met legkippen, dat niet elke soortgenoot liever een scharrelkip wil zijn. Ze ontmoet een scharrelmens, Floris, die naar eten zoekt in vuilnisbakken en overal wordt weggejaagd door de legmensen die hij tegenkomt. En dan leert ze iets dat haar nog meer verbaasd: je kunt niet zomaar een onderscheid maken tussen goed en kwaad, tussen rijk en arm, tussen vrij en gebonden: " 'Ik weet het niet meer, Kwink, ik weet niets meer.' 'Je hebt zoveel gezien. En toch weet je minder'." Illustratie Tom Schamp

De brief die Rosie vond van Bart Moeyaert is de zoektocht van een klein meisje naar het geheim dat schuilt achter een brief die ze op straat heeft gevonden. "Aan mijn hart! Wie schreef er nu zo'n brief? Wie schreef er nu aan zijn hart? Op de achterkant leest ze "Van De Man Van Je Leven". Mama zegt dat een liefdesbrief altijd komt van De Man, en dat het een heel belangrijke aangelegenheid is. Wanneer Rosie het geheim onmerkbaar tracht open te breken boven de waterketel, wordt ze betrapt en moet achter haar moeder aan de straat op, om de brief te gaan afgeven aan het geadresseerde Hart. Daar merkt ze dat ook de liefde al eens op het verkeerde been zet, omdat ze is wat ze is. Dit boekje is ontzettend knap geschreven. De spanning wordt haast onmerkbaar opgebouwd en er staat geen woord te veel in. Eén zin opent soms een heel boek in je hoofd. Ook aan de illustraties bij deze Groot Gelijk-verhalen is veel aandacht besteed. Vooral de prenten van Tom Schamp en André Sollie zijn kleine kunstwerkjes. Een serie als deze is absoluut voor herhaling vatbaar.

   Bij een feest als dat van Sinterklaas horen natuurlijk ook wat extra feestelijke boeken. Voor de kleinsten is er een brandweerboek, waarmee de brandweerman of -meid is spe een en ander kan uitproberen. Zitten de pompen en de brandslangen op hun plaats? Als de bel gaat, glijd je langs een paal naar beneden. In de auto kun je zelf aan het stuur draaien en met de walkie-talkie berichten doorgeven. Je kunt een brand helpen blussen en met een kraan een katje bevrijden. Alles in uitschuifbaar karton. (De brandweer in actie) Illustratie Tom Schamp
   Voor jongeren die de Sint toch wil verrassen, ook al zijn ze hem ontgroeid, heeft Lannoo twee mooie uitgaven die goed zijn voor maanden en jaren opzoekgenot: een heruitgave van de Encyclopedie voor de jeugd en De geïllustreerde wereldatlas voor de jeugd. De encyclopedie is een nauwelijks te tillen naslagwerk over allerlei onderwerpen waar kinderen zich vragen over kunnen stellen, van 'aarde' tot 'zwaartekracht'. Landen en werelddelen, sporten en dieren, kunst en geschiedenis, je vindt van alles wat. Elk item beslaat een of meer bladzijden en werd kleurrijk geïllustreerd met foto's en tekeningen. De Nederlandstalige uitgave dateert, net als de oorspronkelijke Britse, van 1991 en is sindsdien al enkele keren herwerkt. Toch stoort een aantal onvolledigheden. Zo staat er bijvoorbeeld wel dat Nelson Mandela na 27 jaar gevangenschap werd vrijgelaten, maar niet dat hij de eerste zwarte president van Zuid-Afrika is. Zo was het ook wel leuk geweest als kinderen hier iets konden opzoeken over het land waar hun Marokkaanse vriendjes vandaan komen. Nu kom je alleen te weten welke kleur de Marokkaanse vlag heeft en dat de Marokkanen in 1975 de Spaanse Sahara hebben bezet. Hoe dan ook is dit een kwaliteitsvol boek.
   De atlas komt oorspronkelijk uit Australië. Het is niet een traditionele wereldatlas zoals we er zovele kennen, maar er is op een creatieve manier omgegaan met aardrijkskunde. Naast de kaarten, waarop een aantal bijzonderheden per land op een leuke manier worden uitgebeeld met fotootjes (een wielrenner voor België, een voetballer voor Nederland bijvoorbeeld) staan er leuke wetenswaardigheden en worden enkele symbolen, zoals het Atomium, kort uitgelegd. Extra leuk is dat bij elk land of werelddeel opdrachten te vinden zijn, zoals het maken van een mozaïek, een origami-pinguïn en een windmolentje, of het nabootsen van een vulkaanuitbarsting met aarde, soda en azijn.
   Wie het toch nog wat speelser wil zien, kan op spokenjacht met het driedimensionaal spel en boek van Brian Lee. Het is een pop-upboek dat gewiekste detectives een griezelervaring bezorgt. Er zitten spoken in het dorp en vier vrienden gaan ze proberen op te sporen. De spoken laten zich echter niet zomaar vangen. Als speler kun je in een valkuil belanden of in een grafkelder terechtkomen. Het komt er vooral op aan graaf Dracula te pakken.
   Terwijl grote broer of zus zich laten meeslepen door de spokenjacht, kunnen de kleintjes in hun bedje dromen van Sint én Piet, met een slaap- en wekboek dat op hun nachttafeltje kan staan, Dromerij. Het is een rijmverhaal in vier delen, met een uitklapbare boom en vliegtuig, en met verstopte boekjes die je meenemen in je droom. Het jongetje in het boek droomt van een schommel, komt in een circusvoorstelling terecht, vliegt met oma door de wolken en maakt een bijzonder zandkasteel. In het dikke dromerige boek zit een echte klok, om na het dromen ook weer wakker te worden.

Kathy Lindekens

Lulu Helder en Scotty Gravenberch (red.), Sinterklaasje, kom maar binnen zonder knecht, EPO.
Henk Hokke, Dwars door de schoorsteen, La Rivière en Voorhoeve.
Lieve Baeten, Lotje en de heksenprinses, Clavis.
Max Velthuijs, Kikker en de horizon, Leopold.
Diane Broeckhoven en Tom Schamp, Jacobs laddertje, Standaard.
Detty Verreydt en Tine Vercruysse, Floeze en Floris, Standaard.
Bart Moeyaert en André Sollie, De brief die Rosie vond, Standaard.
Steve Augarde, De brandweer in actie, Bakermat.
Dirk Musschoot e.a.(red.), Encyclopedie voor de jeugd, Sesam/Lannoo.
Colin Sale (red.), De geïllustreerde wereldatlas voor de jeugd, Reader's Digest.
Brian Lee, Spokenjacht, Van Holkema & Warendorf.
Michaela Morgan en Leanne Louise Wilbur, Dromerij, Leopold.